«Ատոմակայանի փակման մասին Հայաստանում խոսում են նրանք, ովքեր սպասարկում են թուրք-ադրբեջանական շահերը»

Հարցազրույցներ 5 Հոկտեմբեր, 2021 18:45

Այսօր Ազգային ժողովում կրկին քննարկվեց նոր ատոմակայանի ստեղծման հարցը, խոսվեց դրա առավելությունների և թերությունների մասին: Տվյալ թեմայով ԼՈՒՐԵՐ.com-ը զրուցեց էներգետիկ ոլորտի փորձագետ Արմեն Մանվելյանի հետ:

2020 թվականի հունիսին Հայաստանը հրաժարվեց ատոմակայանի վերազինման ռուսական վարկից և կիսատ մնացած աշխատանքները շարունակեց սեփական միջոցների հաշվին. արդյո՞ք ճիշտ էր Հայաստանի քայլը և արդյո՞ք որևէ ենթատեքստ կար այդ ամենում:

-Հայաստանի կողմից դա չմտածված քայլ էր, և հրաժարվելը ռուսական վարկից ճիշտ չէր ո՛չ տնտեսապես, ո՛չ քաղաքականապես. ճիշտ չէր ոչ մի առումով: Նախ նշեմ, որ դա շատ էժան վարկ էր, Հայաստանը իր ներքին ռեսուրսների, տվյալ դեպքում՝ արտատոմսերի տպագրության հաշվին կվերանորոգի, բայց դա շատ ավելի թանկ արժե, քան հենց վարկն է: Ստացվում է, որ մենք էժան վարկից հրաժարվեցինք և ներքին վարկ ձևակերպեցինք, որը մատչելի չէ: Այս առումով մենք ոչինչ չշահեցինք, այլ կորցրեցինք: Երկրորդը, որ կցանկանամ առանձնացնել, այն է՝ այդ քայլով ռուսական կողմի հետ խնդիրներ ունեցանք: Փորձ արվեց ինչ-որ այլ ատոմակայանի ինչ-որ այլ վերանորոգող գտնել, որը նորից լուրջ չէ: Նմանատիպ սովետական ատոմակայանները կարող է վերանորոգել հենց Ռուսաստանը, քանի որ հենց այդ երկիրն է մասնագիտացված այսպիսի կառույցների վերանորոգմամբ, պահպանմամբ և շահագործմամբ, հետևաբար այլ կառույցների հետ իշխանությունը պայմանագիր չէր կարող կնքել: Իհարկե, ժամանակի ընթացքում իշխանությունը հասկացավ դա և նորից պայմանագիր կնքեց Ռուսաստանի հետ, սակայն այս անգամ մեզ համար արդեն ավելի վատ պայմաններով:

ԱԷԿ-ի կյանքը երկարաձգվել է մինչև 2036 թվականը, արդյո՞ք 21-րդ դարում մենք ունենք ատոմակայանի կարիքը:

-Այն թեզը, թե 21-րդ դարում ատոմակայանի կարիքը չկա, լուրջ չէ, քանի որ ատոմակայանի համաշխարհային շուկան շատ արագ տեմպերով աճում է: Նույնիսկ նավթ չունեցող պետությունները իրենց տարածքում սկսում են ատոմակայաններ կառուցել, օրինակ՝ Իրանը, Սաուդյան Արաբիան, Թուրքիան էլ 2 ատոմակայան է կառուցում, 36 ատոմակայան միժամանակ հենց հիմա կառուցում է Չինաստանը: Շատ երկրներ անցում են կատարում ատոմային էներգիայի: Ատոմայինը շատ ավելի էժան է, քան մնացած տիպի էներգիաները, երկրորդը՝ ինքն էկոլոգիապես ավելի անվտանգ է, քան օրինակ ջերմակայանը, որը գազով է աշխատում: Այս առումով ժամանակի ընթացքում տեխնոլոգիաների զարգացումը բերում է նրան, որ ատոմակայանները գնալով էլ ավելի անվտանգ են դառնում, հետևաբար ատոմային էներգետիկան շատ մեծ ապագա ունի և պետք է ոչ թե դրանից հրաժարվել, այլ հակառակը՝ դրա հետևից գնալ: Մենք, ի տարբերություն տարածաշրջանի մյուս երկրների, ատոմակայանի շահագործման, պահպանման ինժեներների լավ դպրոց ունենք, և դա էլ է հարստություն, ինչը պետք է պահպանել և զարգացնել:

Շատ են խոսակցություններն այն մասին, որ ատոմակայանի սարքավորումները շատ հին են, և, դրանց խափանվելու դեպքում, երկրին և հասարակությանը կարող է մեծ վտանգ սպառնալ, արդյո՞ք հնարավոր է դա:

-Սարքավորումները թարմացնելն այսօր խնդիր չէ: Ցանկություն է պետք և թարմացնել: Ատոմակայանի փակման և դրա վտանգի մասին խոսում են Թուրքիան և Ադրբեջանը, իսկ Հայաստանում՝ բոլոր նրանք, ովքեր սպասարկում են թուրք-ադրբեջանական շահերը:

Այսօր Ազգային Ժողովում ևս մեկ անգամ խոսվեց նոր ատոմակայանի կառուցման մասին, որքանո՞վ է դա իրատեսական:

-Կարծում եմ՝ դա իրատեսական չէ: Դժվար թե առաջիկա գոնե 5 տարիներին Հայաստանում ատոմակայան կառուցվի, որովհետև Հայաստանի էներգետիկ շուկան շատ փոքր է, արտահանման հնարավորությունները շատ նեղ. այս պայմաններում Հայաստանը նոր ատոմակայան չի կառուցի, առավել ևս, մասնավոր հիմունքներով, որովհետև կոմերցիոն առումով այն ձեռնտու չէ, և չեմ կարծում, որ ինչ-որ մեկը դա կանի: Համեմատության համար ասեմ, որ անգամ ամենափոքր ատոմակայանի կառուցման համար պետք է 5-5.5 միլիարդ դոլար, իսկ Հայաստանում ոչ մեկը նման ներդրում չի անի: Այլ բան է, որ մենք արտահանման մեծ, լայն հնարավորություն ունենայինք դեպի Ռուսաստան, Իրան, սակայն, մենք դա էլ չունենք:

Իսկ արդյո՞ք մենք կարիք ունենք նոր ատոմակայանի կառուցման:

-Սկզբունքորեն մենք կարիք ունենք նոր ատոմակայանի, այն պետք է մեզ, բայց մյուս կողմից էլ շտապել էլ պետք չէ, որովհետև հիմա նոր տեխնոլոգիաներ են ստեծվում և նոր տիպի ատոմակայաններ, այնպիսինները, որոնց հզորությունները շատ ավելի ցածր են և իրենք, ըստ էության, ավելի էժան կլինեն: Կարծում եմ՝ մի փոքր սպասել է պետք և հնարավոր է` 5-10 տարի հետո նոր սերնդի ատոմակայաններ լինեն, որոնք ավելի էժան կլինեն, որովհետև մեզ բարձր հզորության ատոմակայաններ այս պահին, հավատացե՛ք, պետք չեն:

Զվարթ Պետրոսյան