Թագավորի բարին չի լինում
ՔաղաքականՀայաստանում չկան քաղաքական սկզբունքներ, ծրագրերի մրցակցություն, գաղափարական բանավեճ:
Կարող եմ բերել ասածս հաստատող տասնյակ, հարյուրավոր օրինակներ:
Բայց կենտրոնանք ընդամենը մեկ թեմայի վրա, որն այժմ օրակարգային է, ջրբաժան է դարձել քաղաքական ուժերի միջև:
Խոսքս վերաբերում է սահմանադրական փոփոխություններին, կամ ավելի շուտ դրա քաղաքական բաղկացուցիչին՝ կառավարման համակարգին:
Ընդամենն երկու քաղաքական ուժ գիտեմ, որ այս հարցում ունեն սկզբունքային դիրքորշումներ ու մինչև վերջ հավատարիմ են դրանց: Ի դեպ, եթե մեր քսանհինգամյա քաղաքական պայքարում գաղափարական բաղկացուցիչ երբևէ եղել է, ապա դարձյալ դա եղել է քաղաքական նոր ու ավանդական մտածողության, 19-րդ դարավերջի ազգային-ազատագրական պայքարի ծնունդ ՀՅԴ-ի ու 88-ի շարժման ծնունդ ՀՀՇ-ի միջև: Շարժման տարիներին ու պետականության արշալույսին նրանք բանավիճում էին, յուրաքանչյուրը յուրովի ներկայացնում էր երկրի զարգացման իր կոնցեպտը, տեսլականը, հեռանկարը:
1998-ի իշխանափոխությունը գաղափարական պայքարի երկու սուբյեկտներին, արժեքային համակարգի երկու կրողներին դրեց ճգնաժամի մեջ: Ութ տարվա իշխանություն ունեցած ու բյուրոկրատացած ՀՀՇ-ն չադապտացվեց ընդդիմության կարգավիճակին, ՀՅԴ վերնախավի համար էլ շատ քաղցր թվաց իշխանությունը՝ տարիների բանտային կյանքից հետո: Մի խոսքով, ամեն բան լղոզվեց, քաղաքական պայքարը կորցրեց բովանդակությունը:
Սակայն գանք կառավարման համակարգին ու փաստենք, որ միայն այս երկու ուժերն են հավատարիմ մնացել տարիների իրենց դիրքորոշմանը, տեսակետին: Ու հակառակը՝ իրենց դիրքորոշումն այս հարցում բացառապես քաղաքական կոնյուկտուրայով են պայմանավորում այսօրվա հիմնական դերակատարները՝ ՀՀԿ-ն ու ԲՀԿ-ն:
Իշխող Հանրապետականը միշտ եղել է «ուժեղ ձեռքի» իշխանության կողմնակից, որովհետև 1998-ին, 2003-ին, 2008-ին ունեցել է խարիզմատիկ առաջնորդ՝ կուսակցության ղեկավարի կամ կուսակցության կողմից սատարվողի կարգավիճակով:
Հիմա Հանրապետականը չունի այդ թեկնածուն, սահմանադրության ուժով Սերժ Սարգսյանն առաջադրվել այլևս չի կարող, մյուս գործիչները նախագահության չեն ձգում: Սրանից բխում է, որ ՀՀԿ-ն չի կարող անցնցում վերարտադրություն կազմակերպել կառավարման գործող համակարգով: Խորհրդարանական համակարգը այդ անցնցումը թույլ տալիս է, որովհետև նոր առաջնորդ փնտրելու, քաղաքական բարդ տեխնոլոգիաներ մտածելու անհրաժեշտություն չի ծնում: Ու ամանակարևորը՝ փոքրանում է հետընտրական ցնցումների հավանականությունն, որովհետև իշխանության բուրգը ձևավորվում է համապետական մեկ ընտրությամբ, որում էլ կարևորվում են ոչ այնքան առաջնորդի, որքան քաղաքական թիմի, մենենջմենթի, ադմինիստրատիվ ռեսուրսի արդյունավետ օգտագործման գործոնները:
ԲՀԿ-ն տարիներ առաջ կողմ էր խոհրդարանական համակարգին, որովհետև Գագիկ Ծառուկյանի հավակնությունների նշաձողը վարչապետի պաշտոնն էր, այսօր երկրի ամենահարուստ մարդը ձգտում է նախագահության: Այդ կոնյուկտուրան էլ փոխել է ԲՀԿ-ի դիրքորոշումը, մանավանդ, որ այս կուսակցությունն առայժմ չունի ձևավորված թիմ ու իշխանության ձևավորման հայտ կարող է ներկայացնել բացառապես իր առաջնորդի ռեսուրսով:
Մեր հասարակությունն ակնհայտորեն պատրաստ չէ խոհրդարանական կառավարմանը, որովհետև իր բարեկեցությունը կապում է ոչ թե արդյունավետ կառավարման կամ որևէ քաղաքական ծրագրի, այլ «բարի թագավորի» հետ: Մինչև մենք չհասկանանք, որ թագավորները բարի չեն լինում՝ շարունակվելու է անձերի հերոսացման ու պախարակման գործընթացը՝ ավերակների վերածվող քաղաքական համակարգի համատեքստում…
Սուրեն Սուրենյանց