Ինչո՞ւ է Ադրբեջանի հետ Իսրայելի դաշինքն անհեռանկար. Forward
Համաշխարհային ՄամուլԻսրայելի վարչապետ Ռովեն Ռիվլինն առաջընթացի երկու քայլ կատարեց, երբ հանդիպեց Իսրայելի հայ առաջնորդների հետ ապրիլի 24-ին, սակայն մեկ քայլ հետ, երբ ձախողեց բնութագրելու 1915 թվականին 1.5 մլն հայերի կոտորածն Օսմանյան Թուրքիայի ձեռքով այնպես, ինչպես որ կա՝ ցեղասպանություն: Ինչպես շատ հրեա գիտնականներ են նշել, այն ստեղծում է վտանգավոր նախադեպ, քանի որ չնչին է դարձնում հայերի մահերը և խրախուսում ապագա բռնապետերին՝ ևս մեկ անգամ իրականացելու ցեղասպանություն: Այս մասին Forward-ում գրում է Քրիստոֆեր Ադամյանը:
Ապրելով մի երկրում, որը տուն է Հոլոքոստը վերապրածների շատ թոռների համար՝ իսրայեցիները պետք է ամաչեն այս հարցի վերաբերյալ իրենց նախագահի համարձակության բացակայությունից: Ժամանակն է, որ Իսրայելը ճանաչի Հայոց ցեղասպանությունը և ճնշի Թուրքիային՝ ներողություն խնդրելու և քննարկելու փոխհատուցումների հարցը լուրջ և արդարացի կերպով: The Jerusalem Post-ում վերջերս հրապարակված խմբագրականում նշվում էր. «Հոլոքոստի ստվերի ներքո հիմնադրված Իսրայելը կենդանի վկայություն է ցեղասպանությունը կանխելու միջազգային հանրության ձախողման… Իսրայելը պարտավորություն ունի ապրել համաձայն այդ ժառանգության՝ կիրառելով իր քաղաքական ինքնիշխանությունը՝ կանխելու ցեղասպանությունը ոչ միայն հրեաների, այլևս ցանկացած խմբի դեմ… Ֆրանցիսկոս պապը հրապարակայնորեն ճանաչել է Հայոց ցեղասպանությունը: Այժմ Իսրայելի հերթն է»:
Սակայն կա մեկ այլ խնդիր: Ի լրումն հայերի դեմ իրականացված անցյալի հանցանքները ճանաչելու ձախողման՝ Իսրայելը տարօրինակ դաշինք է կազմել Հայաստանի թշնամի Ադրբեջանի հետ՝ միլիարդավոր դոլարների զենք վաճառելով ավտորիտար ռեժիմին, ինչը սնում է տարածաշրջանային հակամարտությունը: Դա այն նույն երկիրն է, որը 1991 թվականին փորձել է վերացնել Լեռնային Ղարաբաղի ողջ հայ բնակչությանը:
Միայն 2012 թվականին Իսրայելն Ադրբեջանին վաճառել է 1.6 մլրդ դոլարի սպառազինություն, որը ներառում է առաջատար անօդաչուներ և հակահրթիռային կայաններ: Ինչպես Haaretz-ի հետ զրույցում վերջերս բնութագրել էր Հոլոքոստի հարցերով պրոֆեսոր Յաիր Աուրոնը՝ զենքի վաճառքը ցեղասպանություն իրականացնող կառավարությանը նման է Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ժամանակ նացիստական Գերմանային զենք վաճառելուն: Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևը բազմիցս երդվել է ջնջել Հայաստանը երկրի երեսից:
Հատկանշական է նաև, որ ադրբեջանցիները Թուրքիայի մոտ դաշնակիցն են. երկիր, որը բռնության և սպանության բազմաթիվ գործողություններ է իրականացրել հրեա ժողովրդի դեմ Ռումելի տարածաշրջանում 20-րդ դարում ավելի վաղ, երբ 50 հազար հրեա սպանվեց ու արտաքսվեց։ Թուրքիայի ամենահարուստ հրեաներն ու քրիստոնյաներն արտաքսվեցին աշխատանքային ճամբարներ 1950-ականներին հարստության տխրահռչակ հարկին առնչվող դրվագներում: 1900-ականների սկզբներին Ադրբեջանի ներքին գործերի նախարար Բեհբուդ Խան Ջավանշիրը, որը երիտթուրքերի դաշնակիցն էր, եղել է Ցեղասպանության իրականացման պատասխանատու ղեկավարության մաս: Որոշ պատմաբաններ վստահ են, որ հայերին սպանելուց հետո երիտթուրքերը ծրագրել էին ոչնչացնել լիբանանցիներին և հրեաներին Պաղեստինում, սակայն Առաջին համաշխարհային պատերազմից հետո դաշնակիցները կանգնեցրել են նրանց։ Եվ քանի որ Թուրքիայում ու Ադրբեջանում բացահայտ հակասեմիտական տրամադրությունների աճը շարունակվում է, պետք է պարզ լինի, որ այդ երկրները բարեկամ չեն Իսրայելին ու հրեա ժողովրդին:
Սպառազինությունը, որով Իսրայելն ապահովում է Ադրբեջանին, միայն կօգնի մեծացնել սպառազինության տարածաշրջանային մրցավազքը, որից ոչ ոք չի շահի. Ռուսաստանը, որը նույնպես զենք է վաճառում Բաքվին, կշարունակի հակազդել Իսրայելի վաճառքին և կաջակցի Հայաստանին: Իսրայելն իսկապե՞ս ցանկանում է ևս մեկ հակասեմիտական պետություն ունենալ հյուսիսում՝ ժամանակակից սպառազինությամբ:
Իրանը հիմնական պատճառ է Ադրբեջանին իսրայելական սպառազինության մատակարարումների համար։ Ադրբեջանի իրանական սահմանին անհանգստություն հրահրելը պարզապես խթանում է շատ մեծ տարածաշրջանային տերության՝ պատերազմի մեջ ներաքշվելուն, քան խաղաղության հաստատմանը:
Հրեաներն ու հայերը հոգեհարազատ են։ Խորհրդային դարաշրջանի 70 տարիներին Հայաստանը դրախտ է եղել ռուսական հակասեմիտականությունից փախչող հրեաների համար: Հայաստանի առաջին նախագահ, Սիրիայում ծնված Լևոն Տեր-Պետրոսյանը հպարտ է հրեա կին ունենալու համար: Շախմատի աշխարհի երկու չեմպիոններ Գարի Կասպարովն ու Լևոն Արոնյանը մասամբ հրեա են:
Իսրայելում 3000 հայ բնակվում է հիմնականում Երուսաղեմի հայկական թաղամասոմ և Թել Ավիվում։ Չնայած նրանք փոքրամասնություններից ամենափոքրն են, սակայն ժողովրդագրորեն նպաստել են Իսրայելի հաջողությունը՝ տալով առաջատար գործարարներ ու արվեստագետներ: Երուսաղեմի հայկական կավե սպասքը, օրինակ, հայտնի է ամբողջ աշխարհում:
Եզրակացությունն Իսրայելի և նրա առաջնորդների համար պետք է պարզ լինի՝ օգնել Հայաստանին, այլ ոչ թե վնասել: Դադարե՛ք զենք վաճառել Ադրբեջանին: Ճանաչե՛ք Հայոց ցեղասպանությունը և օգնե՛ք այդ պայքարող երկրին՝ աճել ու բարգավաճել: Դա կարող է այնպես չթվալ որոշ անհեռատես քաղաքական գործիչների և աջ թևի ներկայացուցիչների, սակայն արդյունքում նման դաշինքը կարող է միայն օգուտ բերել երկու ազգերին: