Ամեն տան վրա փամփուշտի հետքեր են. կյանքը սառեցված պատերազմի գոտում. The Guardian
Համաշխարհային ՄամուլԱնժելա Այվազյանի թոռնիկը մանկապարտեզից դուրս էր գալիս, երբ կրակոցներ լսվեցին: Հնգամյա աղջնակը անմիջապես ցածրացրեց գլուխը և ուղիղ տուն վազեց: «Նա խելացի աղջիկ է,- ասում է Անժելան,- գիտի, որ չի կարելի ոչ մի տեղ կանգնել»: Այս անգամ ոչ ոք չտուժեց, բայց բոլորը գիտեն, որ Հայաստանի հյուսիսարևելյան փոքրիկ Բերդի տարածաշրջանի Մովսես գյուղում դիպուկահարները նորից կկրակեն: Ինչպես Անժելան է ասում. «Դա ընդամենը ժամանակի հարց է»:
Մովսեսում բնակվող ընտանիքների համար այդ կրակոցները առօրյայի մի մասն են: Գյուղը գտնվում է Ադրբեջանի սահմանից ընդամենը 300 մ հեռավորության վրա: Տեղացիներն ասում են, որ գյուղի տարածքի 90 տոկոսը ադրբեջանցի դիպուկահարների տեսադաշտում է: Մովսեսի գյուղապետ Արարատ Ավալյանը իր կյանքի 55 տարին Մովսեսում է ապրել: «Հազիվ թե այստեղ գտնվի մի տուն, որի վրա փամփուշտների հետք չլինի. նրանք պարզապես անկանոն կրակում են, գիտեն, որ այստեղ մարդիկ են ապրում, դրա համար էլ ծայրահեղ դեպքում մեկնումեկին կվնասեն»,- ասում է նա:
Անահիտ Բադալյանը Բերդի Կանանց ռեսուրս-կենտրոնի ղեկավարն է: Նա ուսումնասիրում է հակամարտության ազդեցությունը հոգեբանության վրա: Նրա խոսքով՝ կանանց ավելի քան 86 տոկոսը տառապում է հոգեկան այնպիսի խնդիրներով, ինչպիսիք են ընկճախտը, սթրեսը, ինչը կապված է սահմանին առկա լարված կյանքի հետ: Անժելա Այվազյանը նույնպես ապրում է չընդհատվող սթրեսի պայմաններում. ամուսինը 22 տարի ծառայել է առաջնագծում, իսկ հիմա այնտեղ իր որդին է: Այստեղ տղամարդիկ երբ ծառայության մեջ են, կարող է երկուսուկես ամիս տանը չլինեն: Անժելան անքնությամբ է տառապում, նա անհանգստանում է որդու համար, հատկապես սահմանային վերջին ընդհարումներից հետո, երբ մարտի հետևանքով վնասվեց նրա դիմային նյարդը:
Կիմա Հալիբյանը ապրում է հարևանությամբ, նա հոգնել է ցույց տալուց այն փամփուշտը, որ խրվել-մնացել է ննջասենյակի պատին: «Անցած տարվա օգոստոսը սարսափելի էր. ամեն օր երեկոյան ժամը 7-ից նրանք սկսում էին կրակել: Ես այնքան եմ հոգնել այս ամենից. մեր երեխաները մեծացել են այս մթնոլորտում, հիմա էլ մեր թոռներն են նույնը տեսնում: Ոչ մի լավ բան, գնալով ավելի է վատանում ամեն ինչ»,- ասում է Կիման:
Ներկայումս գյուղի կանանց մոտ կեսը գործազուրկ է, կայուն եկամտի հույսը այցելում է միայն այն ժամանակ, երբ նրանց ամուսինները ծառայության են անցնում զինված ուժերում կամ էլ արտագաղթում են Ռուսաստան:
Անժելա Այվազյանը նույնպես մի անգամ փորձել է հեռանալ: «Մի քանի տարի առաջ ես մեկնեցի Մոսկվա, որպեսզի աշխատանք գտնեմ: Այնտեղ չորս ամիս մնացի, ինձ համար շատ դժվար էր Հայաստանից, Մովսեսից, իմ տնից հեռու ապրելը: Ես ութ կիլոգրամ նիհարեցի, ուղղակի չկարողացա այնտեղ ապրել: Այստեղ է իմ տունը, ես հաստատ համոզված եմ»,- ասում է Անժելան: Գրում է 1in.am-ը:
Իր մյուս հարևանուհիների՝ Թագուհի Ադամյանի և Հասմիկ Զաքինյանի հետ Անժելան մտադիր է մնալ, պահպանել իր գյուղը, պահել ընտանիքը: Աշխատելով Բերդի կանանց կենտրոնում՝ նրանք օգտագործում են մանկուց սովորած արհեստը՝ ասեղնագործությունը, պատրաստում են խաղալիքներ և ամանորյա զարդեր՝ վաճառքի համար:
Անահիտ Բադալյանը համագործակցում է Հայրենիքի զարգացման ֆոնդի ղեկավար Թիմոթի Սթրեյթի հետ: Հիմա Անժելա Այվազյանը տասնյակ ձնեմարդեր է պատրաստում ԱՄՆ ուղարկելու համար: «Երբ ես ձնեմարդ եմ պատրաստում, միշտ մտածում եմ, որ երբեք չէի կարող ինձ թույլ տալ մեկնել Ամերիկա կամ ճամփորդել, իսկ հիմա ես իմ ձնեմարդու հետ ինչ-որ իմաստով կարող եմ հայտնվել այն վայրերում, որոնք չեմ կարողացել տեսնել»,- ասում է Անժելան: