Օրհնվի՞ էն սհաթը․․․
ՏնտեսությունՀայաստանի կառավարությունը հոկտեմբերի 26-ին կայացած նիստում հավանության արժանացրեց 2017թ․-ի ապրիլի 11-ին Մոսկվայում ստորագրված «Եվրասիական տնտեսական միության մաքսային օրենսգրքի մասին» պայմանագրի վավերացմանը: Եվրասիական տնտեսական միության անդամ պետությունների կողմից պայմանավորվածություն էր ձեռք բերել մշակել նոր մաքսային օրենսգիրք: Եվ, ինչպես ամրագրված է պայմանագրում, Եվրասիական տնտեսական միության մաքսային օրենսգրքի ընդունման հիմնական նպատակը Եվրասիական տնտեսական միությունում միասնական մաքսային կարգավորման ապահովումն է:
Վերոնշյալ կոնտեքստում կառավարությունը պայմանագրի վավերացման նպատակահարմարությունը հաստատելու համար առաջ է քաշել 7 դրույթ։ 465 Հոդվածանոց պայմանագրում կարևորագույն և վավերացման նպատակահարմարությունն, ըստ կառավարության՝ այս 7 կետերն են, այնինչ՝ պայմանագիրն իր մեջ պարունակում է ընթացակարգային շատ հոդվածներ, որոնց հետ համաձայնելու կամ չհամաձայնելու պարագայում Հայաստանի Հանրապետության միջազգային տնտեսական հարաբերություններն էապես կօգտվեն կամ կտուժեն։ Հատկանշական են այն 15 միջազգային պայմանագրերը, որոնք ըստ նոր օրինագծի՝ կորցնում են իրենց ուժը։ Եվ եթե ուշադիր կարդանք այդ պայմանագրերը, կտեսնենք, որ դրանք հիմնականում վերաբերվում են ԵԱՏՄ անդամ չհանդիսացող երկրներին և ԵԱՏՄ սահմաններում այդ երկրների տրանսպորտային, տեղեկատվական և մի շարք արտոնությունների։ Որպեսզի հերթով չթվենք այդ համաձայնագրերը, կարող ենք իրենց կարևորությամբ առանձնացնել, օրինակ՝ «Ուղևորների փոխադրում իրականացնող միջազգային փոխադրման տրանսպորտային միջոցները, ինչպես նաև բեռներ և (կամ) ուղեբեռ փոխադրող կցորդները, կիսակցորդները, կոնտեյներները և երկաթուղային շարժակազմը Մաքսային միության մաքսային տարածքում ներքին փոխադրումներում օգտագործելու առանձնահատկությունների մասին» 2010 թվականի հունիսի 18-ի համաձայնագիրը, «Մաքսային միության անդամ պետությունների մաքսային մարմինների կողմից մաքսային հսկողության որոշակի ձևերի կիրառումից ազատելու մասին» 2010 թվականի հունիսի 18-ի համաձայնագիրը, «Միջազգային փոստային առաքանիներով առաքվող ապրանքների մասով մաքսային գործառնությունների առանձնահատկությունների մասին» 2010 թվականի հունիսի 18-ի համաձայնագիրը և այլն։
ԵԱՏՄ-ի կողմից այսպիսի քայլերի ձեռնարկումը ցույց է տալիս Եվրոպայի առջև իր դռները փակելու վճռականությունը։ Հիշենք, որ «Եվրասիական տնտեսական միության մաքսային օրենսգրքի մասին» պայմանագիրը ստորագրվել է 2016թ. դեկտեմբերի 26-ին՝ Ռուսաստանի Դաշնության Սանկտ Պետերբուրգ քաղաքում, մի՞թե մինչ Մոսկվայում վավերացման ստորագրումը՝ 1 տարի, և դրանից հետո մինչև Ռուսաստանի Դաշնության վարչապետի այցը Հայաստան, 7 ամիս ժամանակը կառավարության համար բավական չէր նախագիծը քննարկելու կամ հավանության արժանացնելու համար։ Մեկ այլ զուգադիպություն է ԵՄ հետ համաձայնագրի առաջ գալը, և այստեղ ամուր տրամաբանական կապ է առաջ գալիս Մեդվեդևի այցի, ԵՄ համաձայնագրի և ԵԱՏՄ մաքսային օրինագծի հավանության արժանացման միջև։
Պարզ երևում է, որ Ռուսաստանի Դաշնությունը Եվրոպայից եկող վտանգին հակազդելու համար երկար չսպասեց և շարունակում է ցույց տալ, որ այս տարածաշրջանում ինքն է թելադրողի դերում հանդես գալու, և Հայաստանը փախչելու տեղ չունի։ Եվ ակամայից մեջբերում ենք անում հայ լուսավորիչ Խաչատուր Աբովյանի հայտնի խոսքերը, պարզապես մեկ կետադրական նշանի տարբերությամբ «Օրհնվի՞ էն սհաթը, երբ ռսի Օրհնած ոտքը Հայոց լիս աշխարհքը մտավ»։
Ստորև ներկայացնում ենք «Եվրասիական տնտեսական միության մաքսային օրենսգրքի մասին» պայմանագրի վավերացման նպատակահարմարության վերաբերյալ կառավարության կողմից հրապարակված տեղեկանքում առաջ քաշված դրույթները։
• ԵՏՄ մաքսային օրենսգիրքը կառուցված է էլեկտրոնային հայտարարագրման սկզբունքի կիրառման վրա: ԵՏՄ մաքսային օրենսգրքի բոլոր դրույթները կիրառելի կլինեն և լիարժեքորեն կարող են գործել էլեկտրոնային հայտարարագրման համակարգին անցման դեպքում: Միաժամանակ կատարված են բացառություններ որոշ դեպքերի համար՝ ֆիզիկական անձանց կողմից ապրանքների տեղափոխում, մաքսային տարանցման, միջազգային փոխադրման տրանսպորտային միջոցների դեպքում և այլն:
• Նախատեսվում է կրճատել ապրանքների բացթողման ժամկետները: Մասնավորապես, ապրանքների բացթողումը կատարվելու է մաքսային մարմինների կողմից մաքսային հայտարարագիրը գրանցելուց 4 ժամվա ընթացքում՝ ներկայումս մաքսային հայտարարագրի գրանցումից հետո սահմանված 1 աշխատանքային օրվա փոխարեն:
• Վարչարարական գործընթացների պարզեցման նպատակով ներկայումս սահմանված 2+2 ամիս ժամանակավոր պահպանության ժամկետի փոխարեն ԵՏՄ մաքսային օրենսգրքով նախատեսվում է կիրառել միանգամից 4 ամիս ժամկետը՝ առանց երկարաձգման հնարավորության:
• Հստակեցվել են գործող մաքսային օրենսգրքով սահմանված մաքսային ընթացակարգերին վերաբերող կարգավորումները:
• Ազատ տնտեսական գոտիների շրջանակներում «Ազատ մաքսային գոտի» մաքսային ընթացակարգին առնչվող դրույթների գերակշիռ մասը նախատեսվում է ներառել (կարգավորել) ԵՏՄ մաքսային օրենսգրքով:
• Նախատեսվում է լիազորված տնտեսական օպերատորների ինստիտուտն ամբողջությամբ համապատաս¬խանեցնել 1999թ. Կիոտոյի վերանայված միջազգային կոնվենցիայի դրույթներին, ինչպես նաև Համաշխարհային առևտրի դյուրացման և անվտանգության շրջանակային ստանդարտներին,
• Հստակ տարանջատվել են մաքսային հսկողության ձևերը և մաքսային հսկողության ապահովման միջոցները, հստակեցվել են մաքսային հսկողության առանձին տեսակների իրականացման ժամկետները:
Վաչիկ Գրիգորյան