ՆԱՏՕ-ի «աքիլեսյան գարշապարը» և Հայաստանի զինանոցի չարգելված զենքերը

Վերլուծական 29 Հոկտեմբեր, 2020 16:42

Արցախի Հանրապետության դեմ ու Հայաստանի սահմաններին սեպտեմբերի 27-ին Ադրբեջանի սանձազերծած ռազմական ագրեսիայի հետևանքով ստեղծված իրադրությունը և Թուրքիայի կողմից Ադրբեջանին ցուցաբերվող բացահայտ ռազմական և քաղաքական աջակցությունը չեն կարող անհետևանք մնալ: Գործուն և արդյունավետ քայլեր են անհրաժեշտ մի կողմից Ադրբեջանին ռազմաքաղաքական կապիտուլյացիայի ենթարկելու, մյուս կողմից՝ Թուրքիայի տարածաշրջանային ախորժակը և մտադրությունները սանձելու համար:

Թուրքիան ՆԱՏՕ-ի անդամ է, ով միացել է հյուսիսատլանտյան դաշինքին դեռևս 1952թ. (ընդ որում, Հունաստանի հետ միաժամանակ)՝ սառը պատերազմի ամենաթեժ տարիներին, երբ աշխարհը կարծեք կիսվել էր պայմանական Արևմուտքի և Խորհրդային ճամբարի միջև, և դաժան պայքար էր գնում երկու այդ ճամբարների միջև ազդեցության ոլորտների և գոտիների համար: Երկու ճամբարն էլ առաջնորդվում էր «բաժանիր և տիրիր» սկզբունքով, և պատրաստ էին գործի դնել բոլոր միջոցները՝ դիվանագիտական հնարքները, ֆինասատնտեսական ճնշումները, գաղափարային և գաղափարախոսական քարոզչությունը, տեղեկատվական պատերազմները, հիբրիդային պայքարի միջոցները, և այլն: Պատրաստ էին կանգ չառնել անգամ միջուկային զենքի կիրառման հնարավոր ծանրագույն հետևանքների հեռանկարի դեմ: Բարեբախտաբար, բանը դրան չհասավ, և մարդկությունը չգնաց խելահեղ քայլերի:

Ժամանակները փոխվեցին, չկան այլևս հակոտնյա երկու այդ ճամբարները, և կարծեք ժողովրդավարական խաղաղությունն ավելի է ամրապնդվում աշխարհում: Սակայն աշխարհի քարտեզի վրա դեռ կա երկու երկիր, որոնք միջնադարյան վանդալների կամ բարբարոսների վարքագծից շատ հեռու չեն գնացել: Եւ այդ երկրներից մեկը ոչ ավել, ոչ պակաս ՆԱՏՕ-ի անդամ է, մի կառույցի որի գերագույն նպատակը հավաքական պաշտպանությունն է, ինչպես նաև՝ խաղաղության, անվտանգության և կայունության հաստատումը: Այն նաև Եվրամիության գործընկերներից մեկն է: Թուրքիան իր նախագահով հանդերձ գլխացավանք է դարձել բոլորի համար, սակայն նրանից ազատվելն այդքան էլ հեշտ գործընթաց չէ, ինչպես շատերն են ակնկալում կամ ուզում տեսնել: Այն նաև, ըստ էության, դարձել է ՆԱՏՕ-ի աքիլեսյան գարշապարը և հեղինակազրկող և թույլ օղակը, որի հեռացումը թեև հնարավոր է, սակայն ՆԱՏՕ-ի օրակարգային հարց չէ գոնե այս պահին և մի շարք պատճառներով:

Այս իրավիճակում, երբ ՆԱՏՕ-ի անդամ երկիրը, ջիհադիստ վարձկանների և զենքի թիրախային կիրառմամբ, ոճրագործություններ է կատարում Հայաստանի և Արցախի սահմաններից ներս հայ խաղաղ բնակչության նկատմամբ, անհրաժեշտ են այնպիսի քայլեր և սխեմաներ, որոնք կկարողանան ի դերև հանել Թուրքիայի բոլոր մտադրությունները, և նաև՝ ցույց կտան հենց ՆԱՏՕ-ին և Թուրքիայի գործընկեր երկրներին, այդ թվում և՝ Ռուսաստանին, մեր տարածաշրջանում և անդին վերջինիս կործանարար և անհեռատես քաղաքականությունը, որը կարող է հրդեհել ողջ Կովկասը և անդառնալիորեն ապակայունացնել տարածաշրջանը՝ վերածելով այն երկրորդ Սիրիայի:

Բայց հարցն այն է, թե արդյո՞ք այս ուղերձները հասանելի կամ ընկալելի են ՆԱՏՕ-ի նման ռազմաքաղաքական կառույցի, ինչպես նաև՝ այլ դերակատարների համար: Միգուցե՝ այո՛, միգուցե՝ ո՛չ: Եթե հույսը ՆԱՏՕ-ում ՀՀ ներկայացուցչությունն է, որը ՆԱՏՕ-ի անդամ երկրների ներկայացուցիչներին հստակ կբացատրեր և կհիմնավորեր խնդրի լրջությունը, հեռահարությունը և անթույրատրելիությունը, որպեսզի վերջինս անի համապատասխան հետևություններ՝ ի շահ Հայաստանի, ապա այստեղ մենք իհարկե խնդիրներ ունենք, քանի որ Հայաստանը շատ սահմանափակ և կաշկանդված հարաբերություններ ունի ՆԱՏՕ-ի՝ որպես ռազմաքաղաքական կառույցի հետ: Պատճառները պետք է փնտրել Հայաստանի գրեթե 30 տարվա անորոշ և կաշկանդված արտաքին քաղաքականության մեջ, որը չգիտես ինչու և ինչպես կոչել են «կոմպլեմենտար», իսկ հիմա էլ՝ «ազգային շահերի վրա հիմնված»: Սակայն սա հարցի միայն մի կողմն է: Մյուս կողմն այն է, որ անկախ այդ հանգամանքներից՝ ստեղծված պատերազմական իրավիճակում, երբ ամեն րոպեն, եթե ոչ՝ վայրկյանը, կարևոր է, պետք է նետվել դիվանագիտական «հակագրոհի» և օգտագործել զինանոցում գտնվող ամեն միջոց: Իսկ ի՞նչ է անում պաշտոնական Երևանը: Հիմնականում, հարցը փորձում է լուծել հայտարարություններ և հեռախոսազանգեր անելով, մտահոգություն արտահայտելով և լավագույն դեպքում՝ դատապարտելով Թուրքիայի և Ադրբեջանի ահաբեկչական և մարդասպան գործողությունները: Այդ ամենն ունի՞ որևէ ազդեցություն: Իհարկե՝ ունի, բայց ոչ այնքան, որ հիմնական խաղացողներին դրդի կոնկրետ գործողությունների: Պետք են ավելի կոշտ շեշտադրումներ, ավելի հստակ ձևակերպումներ, բանաձևեր: Պետք է շարունակաբար թակել դռները, և հատկապես ձեռնպահ մնալ այս կամ այն երրորդ երկրի հետ գոնե այս փուլում հարաբերությունները լարելուց:

Այստեղ տեղին է հիշատակել մի դրվագ, որը կարծեք այնքան էլ մեծ ռեզոնանս չստացավ, որքան պետք էր: Խոսքը նախագահ Արմեն Սարգսյանի՝ նախորդ շաբաթ ՆԱՏՕ-ի կենտրոնակայան այցելության և գլխավոր քարտուղար Ստոլտենբերգի հետ հանդիպման մասին է: Բնականաբար, շատ մանրամասներ հրապարակային չէին և ենթակա չէին լուսաբանման: Այստեղ կարևոր դետալն այն էր, որ հանդիպման ավարտին նախատեսված էր մամուլի ասուլիս կամ հարցուպատասխան լրագրողների հետ, սակայն եղավ միայն հյուրընկալ կողմի և նախագահ Սարգսյանի հայտարարություն-ելույթը, որի մեջ զգացվում էր նյարդը և որոշակի լարվածություն: Բանն այն է, որ ըստ որոշ աղբյուրների, նախագահ Սարգսյանը շատ կոշտ և Թուրքիայի հասցեն ընդհուպ կոնկրետ մեղադրանքի հասնող հանդիպում-քննարկում է ունեցել Ստոլտենբերգի հետ, և վերջինս պարզապես խնդրել է Սարգսյանին ձեռնպահ մնալ հրապարակավ Թուրքիային կոշտ մեղադրանքներ ուղղելուց:

Թեև խնդրանքն ընդունվեց, այդուհանդերձ, անգամ այդ համատեքստում նախագահ Սարգսյանի ձևակերպումները թիրախային էին. «ՆԱՏՕ-ի դաշնակից Թուրքիայի ռազմական կարողություններն ու սպառազինություններն օգտագործվում են Արցախի և Հայաստանի խաղաղ բնակչության դեմ: Նույնքան ցավալի է, որ ՆԱՏՕ-ի որոշ անդամ պետությունների ռազմական սարքավորումներն ու զենքերը, որոնք հավաքված են երկակի նշանակության տեխնոլոգիաներով և պահեստամասերով, ինչպես նաև սերտիֆիկացված են ՆԱՏՕ-ի չափանիշներով, ևս տեղափոխվում են Ադրբեջան և օգտագործվում Արցախի քաղաքացիական բնակչության դեմ։ Ակնհայտ է, որ սա հարցեր է առաջացնում՝ կապված շահագործողի վկայականի կասեցման հետ: Վերահաստատում եմ, որ Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտությունը ռազմական լուծում չունի, և Հայաստանը հավատարիմ է հակամարտության բացառապես խաղաղ կարգավորմանը:»

Առաջին անգամ է, որ նման բարձր ատյանից Հայաստանի ղեկավարի մակարդակով արվում են նման թիրախային հայտարարություններ, և այս գիծը պետք է շարունակել և բյուրեղացնել: Համագործակցությամբ ԱԳՆ-ի և այլ համապատասխան կառույցների՝ Արմեն Սարգսյանը պետք է դիվանագիտական անդադար ռմբակոծման ենթարկի բոլոր ուժային այն կենտրոնները, որոնք ազդեցություն ունեն Թուրքիայի քաղաքական, ռազմական և տնտեսական վարքագծի վրա: Դրանք և՛ արևմտյան կառույցներն են, ինչպես օրինակ ՆԱՏՕ-ն և ԵՄ-ը, և՛ առանձին երկրների ղեկավարները, այդ թվում՝ Թուրքիային բարեկամ և ոչ՝ այնքան: ՀՀ նախագահի ձայնը լսելի և ընկալելի է և՛ Արևմուտքի, այդ թվում՝ ԱՄՆ-ի, և՛ Արևելքի համար, այդ թվում և՝ արաբական և իսլամ դավանող այլ երկրներում, և՛ Ռուսաստանում, որն առանձին մի կարևորություն ունի մեր տարածաշրջանում և մասնավորապես՝ Հայաստանի համար:

Ի դեպ, Ռուսաստանի մասով լուրեր սկսեցին շրջանառվել, որ նախկին պաշտոնյաներից ոմանք ցանկություն են հայտնել մեկնել Մոսկվա՝ բանակցելու համար: Պետական մտածողություն ունեցող յուրաքանչյուր ոք կարող է հասկանալ, որ անկախ նախկինների հանդեպ ունեցած վերաբերմունքից և նրանց դրական կամ բացասական վաստակից, անընդունելի է, որ վարչապետին, գործող նախագահին և պետական ինստիտուտներին շրջանցելով, սկսեն բանակցել այդ համակարգից դուրս գտնվող մարդիկ, առավել ևս, որ նույն Արմեն Սարգսյանը հիանալի անձնական և պաշտոնական հարաբերություններ ունի Ռուսաստանի ամենատարբեր շրջանակների, այդ թվում՝ թիվ մեկ քաղաքական գործչի հետ: Ընդ որում, այս բազմակողմանիությունն իր դրական ազդեցությունն ունի նաև ՆԱՏՕ-Ռուսաստան-Հայաստան եռանկյունու համատեքստում:

Յուրաքանչյուր կառույց ունի իր թույլ կողմերը, և պետք է օգտագործել զինանոցի չարգելված բոլոր զենքերը նպատակին հասնելու համար: Իսկ զենքը գեղեցիկ է լինում ոչ միայն իր պատյանով և արտաքին այլ որակներով, այլև հատակապես՝ գործածության մեջ:

Ժամանակն է կատարել թիրախային ճիշտ ռմբակոծումներ...