Հունիսի 3-ին մահացել է Պետրոս Ադամյանը
Գիտություն և ՄշակույթԵրբ տեսնեմ նախկին շողերն արփվույն,
Իբրև ծիրանի պատրանք գիշերույն,
Ո՞մ հուղարկավոր են երգեր թռչնոց,
Կըսեմ, սերդ իմ, ել:
Նա, ինչպես բուսիկն ի ցող սիրառիթ,
Տաքուկ քրտնաց մեջ զարթնու սիրափթիթ,
Արևուն ընդ լույս մրցին աչվին բոց,
Փութամ համբուրել:
Պետրոս Ադամյան
Բանաստեղծությունը տպագրվել է 1866-ին, երբ տասնյոթամյա Ադամյանը բեմ է բարձրացել երկու բառից կազմված դերով («Գուլիելմոս աշխարհակալ») և Պոլսի ֆրանսիական թատրոնում ծափահարվում էր Այրա Օլդրիջը: Ադամյանն էլ հավանաբար նրա հանդիսատեսն էր: Եթե չներշնչվեր իր պոետական զգացմունքներին բեմական կերպավորում տալու գաղափարով և գրականությունը դարձներ նպատակ, գուցե մնար մեր գրականության մեջ որպես Դուրյանի նման մի բանաստեղծ:
Հայ մեծ դերասան, բանաստեղծ, գրող, նկարիչ և հասարակական գործիչ Պետրոս Հերոնիմոսի Ադամյանը ծնվել է 1849թ. դեկտեմբերի 21-ին, Կոստանդնուպոլիսում։
Պետրոս Ադամյանը նախնական կրթությունը ստացել է Պոլսի Ղալաթիայի Սուրբ Փրկիչ կաթոլիկ եկեղեցու դպրոցում։ 17 տարեկան հասակում շատ փոքրիկ դերով հանդես է եկել Արևելյան թատրոնում բեմադրված «Գուլիելմոս աշխարհակալ» ներկայացման մեջ, իսկ առաջին մեծ դերը 1867թ. Միքայել Նալբանդյանի մահվան առաջին տարեդարձին նվիրված երեկոյին «Վարդան Մամիկոնեան. փրկիչ հայրենյաց» պիեսի բեմադրության մեջ, ինչի համար արժանացել է տեղի մամուլի դրական գնահատականին:
1867-1869թթ. խաղացել է Ասիական ընկերության, Կամավոր ընկերության և հայկական մի քանի այլ թատրոններում։ 1872-1875թթ. աշխատել է Պ. Մաղաքյանին թատերախմբում, խաղալով պատմական ողբերգություններում և մելոդրամաներում։ 1877-1878թթ. ռուս-թուրքական պատերազմի ժամանակ զբաղվել է ասմունքով՝ տարածելով Մ. Նալբանդյանի և Ռափայել Պատկանյանի ազատասիրական ոճի ստեղծագործությունները։ 1879թ. Պետրոս Ադամյանը հրավիրվում է Թիֆլիս, իսկ մեկ տարի անց հյուրախաղերով հանդես է գալիս Ախալցխայում: 1883-1885թթ. Ադամյանը արդեն որպես ճանաչված դերասան հրավեներ է ստանում խաղալու տարբեր քաղաքներում՝ Շուշի, Նոր Նախիջևան, Դոնի Ռոստով, ավելի ուշ Մոսկվա, Պետերբուրգ, Աստրախան, Խարկով, Կիև, Բաքու, Քութայիս, Վլադիկավկազ, Մոզդոկ, Թեոդոսիա, Կերչ և այլն։ Ռուսական մամուլում նրա մասին այսպես են գրել «Ադամյանը, իր տաղանդի չափով, այն արտիստներից է, որոնց նմանները նույնիսկ Եվրոպայում են քիչ»: Օդեսայում ընտրվել է Օդեսայի գիտնականների ու գրողների, և Գեղավեստից ակադեմիայի պատվավոր անդամ: 1888 թվականին վերադարձել է Հայաստան:
1880թ. նոյեմբերի 20-ին հայ թատրոնի պատմության մեջ առաջին անգամ խաղացել է Համլետի դերը: Ադամյանը նաև բանաստեղծություններ է գրել' կենցաղային, բարոյական, կրոնական, նաև իմասատասիրական բնույթի քնարական և երգիծական։ 1887 թ. Թիֆլիսում լույս է տեսնում նրա «Շեքսպիր և յու Համլետ ողբերգության աղբյուրն ու քննադատությունները»: Զբաղվել է նաև գեղանկարչությամբ և գրաֆիկայով։ 1888թ. դեկտեմբերի 30-ին Կ. Պոլսում նշվում է նրա բեմական գործունեության 25-ամյա հոբելյանը։
Ադամյանը կերտել է շուրջ 300 դեր, որոնցից են. Համլետ՝ Վ. Շեքսպիրի «Համլետ», Օթելլո՝ Վ. Շեքսպիրի «Օթելլո», Ֆրանց Մոոր՝ Ֆ. Շիլլերի «Ավազակներ», Ժադով՝ Ա.Օստրովսկիու «Եկամտաբեր պաշտոն, Չացկի՝ Ա. Գրիբոյեդովի «Խելքից պատուհաս», Կրեչինսկի՝ Ա. Սուխովո-Կոբիլինի «Կրեչինսկու հարսանիքը», Արբենին՝ Մ. Լերմոնտովի «Դիմակահանդես», Խլեստյակով՝ Ն.Գոգոլու «Ռևիզոր», Արման՝ Ա. Դյումաի (որդու) «Քամելիազարդ տիկինը», Քին՝ Ա.Դյումաի (որդու) «Քին», Ջանումյան՝ Ա.Քիշմիշյանի «Օրիորդ Բերոյանց», Կորրադո՝ Պ. Ջակոմետտիի «Ոճրագործի ընտանիքը», Ուրիել Ակոստա՝ Կ.Գուցկովի «Ուրիել Ակոստա», Ատրներսեհ՝ Մուրացանի «Ռուզան», Մասիսյանց՝ Գ. Սունդուկյանի «Խաթաբալա» և այլն:
Համլետի և Օթելլոյի նրա դերակատարումները նրան դասել են աշխարհի մեծագույն ողբերգակների շարքը:
1883-ի փետրվարի 5-ին Ադամյանը Մոսկվայում ներկայացնում է Կորրադոն, Համլետը, Արբենին … Առաջին իսկ ելույթներից նրան ընդունել են որպես բացառիկ մեծություն: «Երաժշտական և թատերական բանբերը» գրել է. «Նրա պոետական տեսքը, գեղեցիկ մաներները, հայոց լեզվին անծանոթ ականջը երբեք չսղոցող հստակ արտասանվածքը, կերպարի խոր ըմբռնումը, որ արտահայտվում է առաջին մուտքից մինչև վերջին բառը, զգացմունքի ճշմարտացիությունը, արտահայտիչ դիմախաղը և պլաստիկ ժեստը, բեմի ըմբռնումը և բնական, անմիջական խաղը' այս ամենը Պ. Ադամյանին դնում են առաջին գծի վրա՝ մեծահամբավ արտիստների կողքին»:
Ադամյանի կյանքի վերջին երեք տարիներն անցել են Պոլսում: Նա իր ծննդավայրն էր վերադարձել ժամանակավոր հանգստի, պատրաստվելով մեծ ճանապարհորդության դեպի Եվրոպա: Բայց այդ հանգսիստը եղավ մայրամուտ:
Վերջին անգամ բեմ է բարձրանում 1889թ. դեկտեմբերի 10: Կյանքի վերջին տարիներին նյութական ծանր կացության մեջ է' տառապելով կոկորդի ցավերով, հոդացավով և թոքախտով …
Մահացել է 1891թ. հունիսի 3-ին Պոլսի ռուսական հիվանդանոցում։ Թաղված է Շիշլիի գերեզմանատանը։