2020-ին կարող էինք ավելի մեղմ անկում ունենալ, եթե կառավարության բոլոր գործողությունները խելամիտ լինեին, իսկ տնտեսության վրա պատերազմի ազդեցության «պիկը» կլինի 2021-ին. Վարդան Արամյան

Կյանքը ցույց տվեց, որ այս Կառավարությունը չկարողացավ լիարժեքորեն իրականացնել հակաճգնաժամային միջոցառումները, չկարողացավ իր նույնիսկ ծրագրած 150 միլիարդը ներարկել տնտեսության մեջ: Այս մասին Tert.am-ի հետ զրույցում ասաց ֆինանսների նախկին նախարար Վարդան Արամյանը՝ ամփոփելով 2020 թվականի տնտեսական տարին:

Վարդան Արամյանը նկատեց, որ Հայաստանն արդեն 11 ամիսներին ունի 7,2 տոկոս տնտեսական ակտիվության նվազում, բայց դեռ կա դեկտեմբեր ամիսը, որը 12 ամիսների մեջ տնտեսապես ամենաակտիվ ամիսն է լինում և ակնհայտ է, որ այս տարի ավելի ցածր տնտեսական ակտիվությամբ հանդես եկավ:

«Ես մնում եմ նույն կարծիքին, որ այսօրվա դրությամբ տնտեսական անկման իրական տիրույթը 8-10 տոկոս անկումն է: Կարող են մարդիկ լինել և շտապեն ասել, թե դա պայմանավորված էր նաև պատերազմական իրավիճակով, թերևս, բայց պատերազմական իրավիճակի ազդեցություն այս տարվա ցուցանիշի վրա հարաբերականորեն թույլ է և լագային էֆեկտով «պիկը» մենք ունենալու ենք 2021 թվականին: Պետք է հաշվի առնել, որ Արցախի ՀՆԱ-ն  Հայաստանի ՀՆԱ-ի մաս չէ, թեև տնտեսությունները խիստ ինտեգրված են և պատերազմական գործողությունները չեն իրականցվել ՀՀ տնտեսական տարածքում, ուստի ուղղակի չեն ազդել ՀՀ տնտեսության վրա: Այն ուղղակի ազդեցություն ունեցել է Արցախի տնտեսության վրա՝ կաթվածահար անելով տնտեսական գործունեությունը, իսկ Հայաստանի տնտեսության վրա ազդեցության փոխանցման մեխանիզմը եղել և լինելու է անուղղակի»,- ասաց նա և նշեց, որ պահանջարկի անկում, սոցիալական խնդիրներ, չաշխատող վարկերի խնդիր, գործազրկության աճ այս ամենը հիմնականում դրսևորվելու է 2021 թվականին:

«8-10 տոկոս անկման գերակշիռ մասը լինելու է կառավարության մինչ համավարակի շոկը և դրանից հետո իր գործողություններով պայմանավորված: Ես վստահ եմ, որ կարող էինք ավելի մեղմ անկում ունենալ, եթե Կառավարությունը խելամիտ գործողություններ աներ տնտեսական ներուժը ամրացնելու համար և համավարակի ընթացքում էլ ճիշտ հակազդեր տնտեսության անկմանը»,– ասաց նա:

Վարդան Արամյանի խոսքով՝ այս տարվա անկման տեմպերի ցուցանիշով մենք տարածաշրջանում և ԵԱՏՄ երկրների շարքում, ցավոք, չեմպիոնն ենք լինելու: Նա նաև նշեց, որ աշխարհում լինելու են երկրներ՝ այդ թվում նաև զարգացած աշխարհից, որոնք 2020-ին, ըստ ԱՄՀ կանխատեսումների, ունենալու են համադրելի անկումներ, ընդ որում դա էլ լինելու է ի հաշիվ տնտեսություններում մեր համեմատ շատ ավելի մեծ ծառայությունների ոլորտի, քանի որ տոտալ «լոքդաունը» հարվածում է հենց ծառայություններին:

«Սակայն այդ  երկրները, ի տարբերություն մեզ, 2021-ին սկսելու են արագ վերականգնվել: Այսպես, աշխարհի մակարդակով ԱՄՀ-ն ամենախորը անկումներ ակնկալում է Իսպանիայում, Իտալիայում, Ֆրանսիայում, Միացյալ Թագավորությունում համապատասխանաբար՝ -12.8%, -10.6%, -9.8%, -9.7%, բայց հաջորդ տարվա աճերը ևս բարձր են ակնկալվում՝ 7.2%, 5.2%, 6.0%, 5.9%, իսկ Հայաստանի համար նույն ԱՄՀ-ն կանխատեսում է ընդամենը 1.0% աճի հնարավորություն: Սա խոսում է նրա մասին, որ մեր երկրի տնտեսական աճի ներուժը կոտրված է: Ինչ վերաբերում է ճյուղային զարգացումներին, նաև նոր ի հայտ եկած հանգամանքների հաշվին ակնհայտ մենք ունենալու ենք խնդիրներ գյուղատնտեսության ոլորտում, քանի որ մենք գիտենք հենց նույն Սյունիքի մարզում անվտանգության խնդիրներով պայմանավորված՝ բազմաթիվ արոտավայրեր հայտնվեցին թշնամու ձեռքին, իսկ մեր հսկողության տակ եղածներն էլ թշնամու նշանակետի տակ են և այդ ամենը ռիսկեր են ու հանգեցնելու է գյուղատնտեսության ոլորտում անկումների: Երկրորդ ուղղությունը ծառայությունների ոլորտն է, որը, կարծում եմ, շարունակելու է անկումը: Քիչ թե շատ ավելի կայունություն կապահովվի արդյունաբերությունը, բայց արդյունաբերությունն էլ ունի իր խնդիրները, առավելևս, որ ներդրումներ 2020 թվականին այդ ոլորտում չեն եղել»,-ասաց նա:

Ըստ Վարդան Արամյանի կանխատեսման՝ մյուս տարի բանկերը ևս կունենան խնդիրներ, քանի որ շատ վարկեր կդառնան չաշխատող, և առաջին ուղղությամբ չաշխատող կլինեն հենց սպառողական վարկերը, քանի որ կորոնավիրուսային համավարակի հետևանքով մարդկանց եկամուտներն էապես նվազել են, բացի այդ, պատերազմի հետևանքով ունեցել ենք զոհեր, իսկ այդ 5000 զոհը նաև աշխատուժ էր:

Նա հիշեցրեց, որ մշտապես ասել է, որ տնտեսվարողներին պետք է փրկօղակ նետել, իսկ տնտեսվարողների համար կարևոր է ոչ թե խոսքը, այլ՝ գործը: «Խնդիրներ կարող են լինել նաև փոխարժեքի արժեզրկումով պայմանավորված, որն այս պահին շուրջ 8,3 տոկոս արժեզրկվել է:  Սա ստեղծելու է պրոբլեմներ այն բիզնեսի համար, որոնք բանկային համակարգի նկատմամբ ունեն դոլարով արտահայտված պարտավորություններ»,- ասաց նա:

Անդրադառնալով ներդրումներին, տնտեսագետն ասաց, որ դեռ 2019 թվականին մենք արդեն տեսանք ու քաղեցինք ներկայիս Կառավարության գործունեության արդյունքում ներդրումների վարքագիծը, ինչը սպասելի էր, քանի որ այդ մասին բազմիցս զգուշացրել էին, որ չի կարելի տնտեսվարողների նկատմամբ ամեն պատեհ կամ անպատեհ առիթով քրեական գործ հարուցել, քաշքշել, չի կարելի մեդիաներում պախարակել, անհրաժեշտ է արագ արձագանքել վերջիններիս խնդիրներին, տալ որոշումներ և ոչ թե չնչին հարցն անվերջ ձգձգել:
Ըստ նրա այս իրավիճակը, ցավոք, շարունակվելու է, քանի որ ամբոխահաճո քաղաքականության ուղեգիծը չի փոխվել, իսկ համավարակի հետևանքով տնտեսական կառուցվածքային խնդիրները խորացել են, որոնց լուծումը այս Կառավարությունը ունակ չէ անելու:

«Եթե կառավարությունն իր գործողություններով հանգեցրել է նմանատիպ իրավիճակի մինչև համավարակը, բնականաբար ճգնաժամային իրավիճակում չի կարողանալու փրկօղակ նետել տնտեսությանը: Նրանք էապես թուլացրել են 2016-2018 թվականներին ստեղծած տնտեսական վերելքի հիմքերը, ի դեպ 2018 թվականի տնտեսական աճը դա իրականում այս Կառավարության գործողությունների արդյունքը չէր, իսկ 2019-ին էլ առկա էին պահային գործոններ, որոնք նպաստեցին բարձր աճի ցուցանիշի ձևավորմանը և ակնհայտ էր, որ դրանք հաջորդ տարիներին չեն լինելու: Դրա համար վստահաբար ասում եմ, որ Կառավարության 2021 թվականին խոստացած 3,2 տոկոսը խիստ ամբիցիոզ է, իսկ Արժույթի միջազգային հիմնադրամինը, թերևս, ավելի իրատեսական: Հավելեմ, որ տնտեսվարողները, որպեսզի իրենք իրենց գործունեությունը ծրագրեն և իրականացնեն, նրանց, որպես նախապայման, նախևառաջ, անհրաժեշտ են երաշխիքներ կայունության 4 հենասյուների մասով. առաջին՝ ֆիսկալ կայունություն, երկրորդ՝ դրամավարկային և ֆինանսական կայունություն, երրորդ՝ քաղաքական կայունություն և չորրորդ՝ անվտանգություն: Ներկայումս այս 4-ի գծով խնդիրներ ու անորոշություններ ունենք, իսկ Կառավարությունն էլ իր տիրույթում գտնվող 3 հենասյուների մասով լուռ է և չի ասում թե ինչպես է դրանք կարգավորելու ապագայում: Փոխարենը փորձում է ամբոխահաճո գործողություններ անել, ինչն էլ ավելի է մեծացնում տնտեսության վնասաբերության խոռոչները»,- ասաց նա և նշեց, որ օր առաջ այս երաշխիքները պետք է վերականգնել տնտեսվարողի համար:

Այս թեմայով Ինչու մենք պետք է մշտապես վատ ապրենք, իսկ չինացին՝ լավ. ֆինանսների նախկին նախարար 3.2% տնտեսական աճի նպատակը խիստ ամբիցիոզ է, իսկ ներկա կառավարման պայմաններում՝ անհասանելի․ Վարդան Արամյան