Եվրոպական խորհրդի քաղաքական և անվտանգության հարցերով կոմիտեի անդամները կայցելեն Հայաստան Ադրբեջանը Ֆրանսիային մեղադրել է «իր տարածքում լրտեսական ցանց ստեղծելու» մեջ Հայկական լեռնաշխարհը պատմականորեն եղել է համաշխարհային քաղաքակրթությունների խաչմերուկ. Խաչատուրյան (տեսանյութ) Մենք Հայաստանին օգնելու պարտականություն ունենք ագրեսորի դեմ պայքարում․ Անն-Լորանս Պետելի հարցազրույցը «Ջերմուկի» ապակյա շիշը կոտրվել է և դրա ապակյա բեկորը դիպել է քաղաքացու աչքին Հայաստանի Հանրապետությունում բացի ՀՀ կառավարությունից, որևէ այլ կառավարություն չի կարող գոյություն ունենալ. վարչապետ Վարչապետի գլխավորությամբ քննարկվել է «Հայփոստ»-ի զարգացման ռազմավարության նախագիծը Պարզվել է 20-ամյա հղի կնոջ մահվան պատճառը. մեղադրանք է ներկայացվել բժշկական կենտրոնի երեք բժշկի ՄԻԵԴ-ը նախնական ընդունել է Արթուր Դանիելյանի ու Արմեն Աշոտյանի գործերով գանգատները. փաստաբան Չի կարող գերության մեջ գտնվող մարդը տալ արժանահավատ տեղեկություններ. Բաքոյան 

Գառնիի ձորում հայտնաբերված շինության հատվածը ոչ այլ ինչ է, քան Սահակդուխտի երաժշտական դպրոցը

Գիտություն և Մշակույթ

2019 թ. դաշտային հնագիտական-հետազոտական աշխատանքների ժամանակ Գառնի գյուղի տարածքում, հանրահայտ տաճարի ստորին մասում, Ազատ գետի կիրճում, ձորամիջյան ճանապարհի եզրին հայտնաբերվեցին անհայտ ծագմամբ սրբատաշ բազալտի մեծածավալ քարերից, չոր շարվածքով կառուցված շինության հետքեր: Պահպանվել է ընդամենը շարվածքի մի փոքր հատված (4,0 մ երկարությամբ և 2,5 մ բարձրությամբ), իսկ մնացած մասը ջրագծի անցկացման պատճառով լցված է հողալիցքով: Այս մասին գրում  qahana.am-ը:

Նախնական գնահատականն այնպիսին է, որ այն ժամանակակից պետք է լինի Գառնիի ամրոցի շինությանը, քանի որ շարվածքն ու քարերը նույնատիպ են: Ենթադրվում է, որ սկզբնապես՝ դեռևս վաղ միջնադարում, շինությունը ծառայել է որպես անցակետ-պահակակետ՝ գյուղ մտնող ձորամիջյան ճանապարհին: Գառնին, լինելով արքունական կալվածք, բնական է, որ պաշտպանված էր բոլոր կողմերից և ուներ անցակետեր:

Հետագայում՝ 8-րդ դարի առաջին քառորդում, կարծում ենք, որ շինությունը վերանորոգումից հետո վերածվել է երաժշտական դպրոցի, երբ այստեղ է տեղափոխվել Սահակդուխտ կույսը: Վերջինս, հասած տեղեկություններով, առաջին կին բանաստեղծուհին է, երաժշտության առաջին ուսուցչուհին ու կին երաժիշտը: Նա ոչ միայն շարականների տեքստերն ու եղանակներն է գրել, այլև դրանք սովորեցրել է աշակերտներին: Նրա մասին, ցավոք, քիչ տեղեկություններ կան, նրան հիշատակում է միայն 13-րդ դարի պատմիչ Ստեփանոս Օրբելյանը:

Սահակդուխտը եղել է Դվինի կաթողիկոսարանի Սուրբ Գրիգոր Լուսավորիչ եկեղեցու ավագերեց Սահակի դուստրը, նշանավոր գիտնական, շարականագիր Ստեփանոս Սյունեցու քույրը։ Նրանք՝ քույր և եղբայր, կանոնավոր կրթություն են ստացել և սերտ կապեր ունեցել կաթողիկոսարանի հետ: Անշուշտ, Սահակդուխտը նախնական ուսումը ստացել էր հորից և ավագ եղբորից: Վերջինս «կարգում և շարում» էր շարականները, կարգավորում էր ժամակարգությունը, դասավորում հայ հին երաժշտության ձայներն ու եղանակները՝ հարստացնելով մեր հոգևոր երգը: Նա Սյունյաց և Մաքենյաց վարդապետարան կոչված բարձրագույն դպրոցներում սովորեցնում էր հայոց ախորժալուր եղանակները:

Ստեփանոս Օրբելյանի վկայությամբ՝ Սահակդուխտը մանուկ հասակից ստացել է «զվարս կուսութեան» և, առանձնանալով Գառնիի ձորի մի քարայրում, ապրել է ճգնակեցությամբ և այդտեղ էլ կնքել իր մահկանացուն: Պատմիչը, խոսելով Ստեփանոս Սյունեցու մասին, հաղորդում է հետևյալը. «Սա մի քույր ուներ, որ մանկությունից ընդունել էր կույսի վարքը, առանձնացել էր Գառնու ձորի մի քարայրում և կյանքն անցկացնում էր անտանելի ճգնակեցությամբ. նրա անունը Սահակդուխտ էր: Նա շատ հմուտ էր երաժշտության արվեստին, որը և սովորեցնում էր շատերին՝ վարագույրի տակ նստած, նաև ստեղծեց բազմաթիվ քաղցրեղանակ կցուրդներ ու մեղեդիներ, որոնցից մեկը նվիրված է սուրբ Մարիամին, որն իր անունով հորինեց»:

Ինչպես վերը նշվեց, Սահակդուխտը հորինել է հոգևոր երգեր՝ շարականներ, կցուրդներ և այլ «քաղցրեղանակ» մեղեդիներ ու Աստվածամորը ձոնված մի ակրոստիկոս aերգ, որտեղ Աստվածածնին անվանել է «հոգևոր անդաստան», «համապայծառ ծաղիկ», «հոգեհոս անձրև», «չկիզվող մորենի» և այլն:

Ղևոնդ Ալիշանը հրապարակել է այդ երգի առաջին տան մի տարբերակ, իսկ երգի ամբողջական բնագիրը հետագայում հայտնաբերել ու 1951 թ. «Հասկ» ամսագրում հրապարակել է եպիսկոպոս, բանասեր Նորայր Պողարյանը (Ծովական):

Այդ սքանչելի բանաստեղծությունը նա հայտնաբերել էր Անթիլիասի Մայր Աթոռի հմր.1741 ձեռագրում՝ գրված Աղթամարում, 1499 թ., որի գրիչը եղել է Մաթևոս կրոնավորը, Խոնձայի և Կարապետի որդին:

Սըրբուհի՛ Մարիամ,

Անապական տաճար

Եւ կենարար բանին ծընող և մա՛յր,

Օրհնեա՛լ ես դու ի կանայս,

Բերկրեալ Տիրամայր և Կո՛յս:

Սահակդուխտի մյուս ստեղծագործությունները հայտնի չեն։ Ենթադրվում է, որ մեզ հասած շարականների, հատկապես «մեծացուսցէ»-ների մի մասը նրա գրչի արգասիքն է։ Որոշ բանասերների կարծիքով՝ նրանն է նաև Վահան Գողթնացուն նվիրված հայտնի շարականը, որն ավանդաբար վերագրվել է վերջինիս քրոջը՝ Խոսրովիդուխտին։

Հետաքրքիր է, որ Սահակդուխտը աշակերտներին ուսուցանել է վարագույրի ետևում նստած։ Ինչո՞ւ. թողնենք ընթերցողների պատկերացումներին:

Կարծում ենք, որ Գառնիի ձորում հայտնաբերված շինության հատվածը ոչ այլ ինչ է, քան Սահակդուխտի երաժշտական դպրոցը, իսկ նրա կեցության քարանձավը այս շինությունից հեռու չէ, մոտ 100 մ արևմուտք, բարձր քարափների մեջ, որը դեռ այսօր էլ տեղացիները անվանում են «Ճգնավորի քարայր»:

Ստեփանոս Օրբելյանի հաղորդմամբ՝ Սահակդուխտը «մեռավ ու այնտեղ էլ թաղված է գերեզմանոցում, որից շատ բժշկություններ են լինում»: Այդ շինությունից ոչ հեռու, արևելյան մասում, կիրճի դարավանդներից մեկում Գառնիի հին գերեզմանոցներից մեկն է, որտեղ էլ հավանաբար հանգչում է մեծանուն երգահանի ու երգչուհու մարմինը:

Արմեն ԱՍԱՏՐՅԱՆ

գիտաշխատող

 
Հետևե՛ք -ին Youtube-ում`
Եվրոպական խորհրդի քաղաքական և անվտանգության հարցերով կոմիտեի անդամները կայցելեն Հայաստան Ադրբեջանը Ֆրանսիային մեղադրել է «իր տարածքում լրտեսական ցանց ստեղծելու» մեջՀայկական լեռնաշխարհը պատմականորեն եղել է համաշխարհային քաղաքակրթությունների խաչմերուկ. Խաչատուրյան (տեսանյութ) Մակրոնը հանդիպել է Բրազիլիայի նախագահի հետ (տեսանյութ)Մենք Հայաստանին օգնելու պարտականություն ունենք ագրեսորի դեմ պայքարում․ Անն-Լորանս Պետելի հարցազրույցը Կապալառու կազմակերպությունը Նոր Հաճնի կամրջի վրա իրականացնում է փոսային նորոգման աշխատանքներ«Կրոկուսի» վրա հարձակված ահաբեկիչները հոգեմետ նյութերի ազդեցության տակ են եղելՀանձնաժողովում քննարկվել է ՀՀ կառավարության ծրագրի նախորդ տարվա կատարողականըՀՀ Աժ պատգամավորը շուկաների դիվերսիֆիկացումն անհրաժեշտություն է համարումՀՀ ԱԺ պատգամավորի համոզմամբ՝ ԵՄ և այլ շուկաների ինտեգրվելը չի հակադրվում ԵԱՏՄ-ի հետ համագործակցությանը Նախարար Ժաննա Անդրեասյանն այցելել է «Թատրոն տանիքում» այլընտրանքային թատրոն Վթարային ջրանջատում Երևանի Մալաթիա Սեբաստիա վարչական շրջանում Պատժի կրումից խուսափելու համար հետախուզվողը տեղափոխվեց քրեակատարողական հիմնարկ «Ջերմուկի» ապակյա շիշը կոտրվել է և դրա ապակյա բեկորը դիպել է քաղաքացու աչքին ՆԳՆ փրկարար ծառայության տարածքային ստորաբաժանումները շարունակում են ուսուցողական միջոցառումներն Արագածոտնի, Գեղարքունիքի և Լոռու մարզերում Ոչ միայն դեղերը, այլև վիտամինները, սննդային հավելումները պետք է պահվեն երեխաների համար անհասանելի վայրում․ ԱՆՀայաստանի Հանրապետությունում բացի ՀՀ կառավարությունից, որևէ այլ կառավարություն չի կարող գոյություն ունենալ. վարչապետ Լարսը բաց է Վարչապետի գլխավորությամբ քննարկվել է «Հայփոստ»-ի զարգացման ռազմավարության նախագիծըԱրարատի կոնյակի գործարանում վերահսկողություն կիրականացվիTelegram-ը գործիք է դառնում ահաբեկիչների ձեռքում. Պեսկով Երևանում և Գողթանիկ գյուղում կատարված խուզարկություններով մեծ քանակությամբ զենք և զինամթերք են հայտնաբերվել ԼՂ-ից բռնի տեղահանված 500 ուսուցիչ աշխատում է ՀՀ դպրոցներումՏԿԵ նախարարությունում տեղի է ունեցել ՀՀ ՔՏՀԱ տեսչական մարմնի կառավարման խորհրդի հերթական նիստըՀատկացումներ՝ Սերգեյ Փարաջանովի և Շառլ Ազնավուրի ծննդյան 100-ամյակների հոբելյանական միջոցառումների պատշաճ կազմակերպմանըՀՀ տարածքում կան փակ և դժվարանցանելի ավտոճանապարհներԿարեւորում եմ քաղհասարկության կազմակերպությունների եւ որոշումներ կայացնողների մշտական կապը. Զարուհի ԲաթոյանԳազամատակարարման վթարային դադարեցում Գյումրի քաղաքումՄեկնարկել է բարձրագույն կրթություն չունեցող մասնագետների արտահերթ կամավոր ատեստավորումըՊարզվել է 20-ամյա հղի կնոջ մահվան պատճառը. մեղադրանք է ներկայացվել բժշկական կենտրոնի երեք բժշկիՄարդկանց վախեցնում են, թե իշխանությունը Մեղրին հանձնում է, քանի որ դատարաններ են փակվումՀայաստանը 300 հազար դոլարի օգնություն կտրամադրի Ճապոնիային երկրաշարժից տուժածների կարիքների համարՌուբեն Ռուբինյանը մարտի 28-ին ընդունել է Վրաստանի խորհրդարանի պատվիրակությանըՎերացվել է հանրային սննդի օբյեկտի արտադրական գործունեության կասեցումըՄԻԵԴ-ը նախնական ընդունել է Արթուր Դանիելյանի ու Արմեն Աշոտյանի գործերով գանգատները. փաստաբան ԿԸՀ-ի վարկանիշն աճել է․ ՄՀԻ-ի հետազոտության արդյունքները 10-րդ անգամ կիրականացնեն «Հարության Ավետիս» կանթեղներով երթըԱջափնյակ և Շենգավիթ վարչական շրջանների բակերը ազատվել են ապօրինի կառույցներիցՀայաստանում նկատվում է ընտանիքում երրորդ և հաջորդ երեխաների ծնունդների աճ Չի կարող գերության մեջ գտնվող մարդը տալ արժանահավատ տեղեկություններ. ԲաքոյանՀնագետները Նախիջևանում 4 000 տարի առաջ ապրած ամազոնուհիների մնացորդներ են հայտնաբերելՀՀ-ն պետք է կողմնորոշվի, թե որ ուղղությամբ է ընթանալու․ ժողովրդավարական ուժերի համաժողով՝ նվիրված Հայաստանի եվրաինտեգրմանըՀՀ անվտանգության գլխավոր սպառնալիքը Նիկոլ Փաշինյանն է, այլ ոչ թե Արցախի պետական ինստիտուտները. ՍաղաթելյանՀՀ Կառավարությունը մարդասիրական օգնություն է ուղարկել Գազայի բնակչությանըՀայաստանը կրկին կմասնակցի Unity Euro Cup-ինՀՀ-ում աղքատ է բնակչության 24,8%-ը, ցուցանիշը նվազել է տնտեսության զարգացման արդյունքում․ նախարարՈւժի մեջ է մտնում տուգանքների վճարման բոնուսային համակարգըՀայաստանը վերածվում է հավաքական Արևմուտքի ծայրահեղ վտանգավոր ծրագրերի իրականացման գործիքի. ԶախարովաՊատժի կրումից խուսափելու համար հետախուզվողը տեղափոխվեց քրեակատարողական հիմնարկՀայաստանի եւ Վրաստանի խորհրդարանների գիտության ու կրթության հարցերով զբաղվող հանձնաժողովների միջեւ ստորագրվել է համատեղ հայտարարություն
Ամենադիտված