Սարգսյանը խոսել է 44-օրյա պատերազմի սկսվելու պատճառների մասին և մանրամասներ պատմել ԼՂ հակամարտության կարգավորման բանակցային ընթացքից
Политические«Փորձագետները համարում են, որ Ադրբեջանին բանակցություններին նոր ձևաչափ պարտադրելու փորձերը, նախորդ պայմանավորվածությունները մերժելը և ակնարկներն այն մասին, որ Ալիևը, լինելով բռնապետ, չի ներկայացնում իր ժողովրդին, անցյալ տարվա պատերազմի բազմաթիվ պատճառներից մեկն են:
Բայց հայ հասարակության մեջ այն միտքը, որ Փաշինյանի այս հռետորաբանությունը պատերազմ է հրահրել, արմատ չի գցել նույնիսկ վարչապետի քննադատների շրջանում, քանի որ դա հակասում է պատերազմի գերակշռող տեսակետին, որում Հայաստանը բացառապես զոհ է «ադրբեջանա-թուրքական ագրեսիայի» և սանձազերծված ռազմական գործողություններում իր մեղքը չի կարող լինել»,- այս մասին գրում է BBC-ին և հավելում` «Հատկապես, անսպասելի էր Սարգսյանի կողմից նման գնահատական լսելը»:
«Նրանք բանակցությունները տարան փակուղի», - ասել է Հայաստանի նախկին նախագահը՝ խոսելով բանակցությունների առկա ձևաչափից Փաշինյանի հրաժարվելու մասին:
Նա հայտարարել է, որ հակամարտությունը պետք է լուծվի «արդարության սկզբունքի» հիման վրա, այլ ոչ թե նախկինում հաստատված շրջանակների ներքո:
«Դուք պատկերացնում ե՞ք այդ մարդկանց մակարդակը: Ի՞նչ է նշանակում «ելենելով արդարության սկբունքից»: Այն ինչ արդարացի է մեզ համար, անարդար է ադրբեջանցիների համար, և ընդհակառակը», - վրդովվել է Սարգսյանը:
«Դրան հաջորդեց, իհարկե, շատ կոպիտ սխալ: Ոչ միայն [Փաշինյանի խոսքերը] «Արցախը Հայաստան է և վերջ». Խոսքը այն հայտարարության մասին չէ: Այլ այն հայտարարության, որ բանակցություններ չի վարի, քանի դեռ դրանց չի մասնակցել Ղարաբաղը»,- ասել է նա և հավելել.
«Որքան տհաս պետք է լինել՝ չհասկանալու համար, որ այդ պայմանը դնում է ոչ թե ադրբեջանցիների, այլ առաջին հերթին Մինսկի խմբի համանախագահների առաջ: Ռուսաստանի, Ֆրանսիայի և ԱՄՆ-ի նախագահները 5 հայտարարություն էին արել, որոնցում խոսել էին սկզբունքների և ձևաչափի համար: Ակնհայտ էր, որ Ղարաբաղը չէր կարող լիարժեք բանակցային կողմ դառնալ: Ասելով «լիարժեք» նկատի ունեմ իր դրոշով, իր նախագահով և այլն: Դա բացարձակապես անհնար էր»,- նշել է երրորդ նախագահը:
Սարգսյանն անդրադարձել է նաեւ վերջին ղարաբաղյան պատերազմի մեկ այլ անհայտ գործոնին՝ 2020-ի հուլիսին Հայաստանի ու Ադրբեջանի սահմանային բախումները:
«Հաղթական ռազմական գործողությունները, ինչպես անվանում են [իշխանությունները], բայց իմ կարծիքով, կործանարար գործողությունները <...> պարզապես Ադրբեջանին անկյուն քշեցին, և Ադրբեջանը, իհարկե, պետք է ինչ-որ բան աներ», - հիշում է նախկին նախագահը:
Վերջապես, պարտության պատճառ դարձած սխալների շարքում Սարգսյանը նշում է բանակի վարկաբեկումը և թուլացումը: Իր ղեկավարման երեք տարիների ընթացքում Փաշինյանը պարբերաբար փոխում էր Գլխավոր շտաբի պետերին, բանակի և զորամասերի հրամանատարներին, աշխատանքից հեռացնում էր հատուկ ծառայությունների ղեկավարներին, և մի անգամ նույնիսկ հարված հասցրեց Ղարաբաղի անվտանգության պաշտոնյաներին` Facebook-ում նրանց մեղադրելով մեջ կոռուպցիա մեջ: Ոչ մի ապացույց չի ներկայացվել:
Սարգսյանը նաև հերքել է այն պնդումը, որ Հայաստանը զբաղված էր բանակցություններ ընթացքի ձգձգմամբ: «Մենք կառուցողական բանակցություններ էինք վարում: Ոչ մի պարագայում ինձանից չէիք կարող լսել խոսք այն մասին, որ մենք երբեք չենք վերադարձնի այդ տարածքները (7 շրջանները՝ խմբ.): 2001 թվականին ես նույնիսկ խորհրդարանի ամբիոնից հայտարարեցի, որ Աղդամն իմ հայրենիքը չէ: Հնարավոր է արդյո՞ք առավել բաց արտահայտվել: Ես պատրաստ էի կրել դավաճանի խարանը, սակայն լուծել այդ հարցը, որպեսզի մեզ նման փորձանք չպատեր»,- մեկնաբանել է նախկին նախագահը:
Նա պնդում է, որ իրեն գրեթե հաջողվել էր, և 2018 թվականին ինտենսիվ բանակցություններ էին ընթանում, որոնք պետք է խաղաղ ճանապարհով կարգավորվեին:
Սարգսյանը նկարագրել է հետևյալ գործընթացը. «հինգ շրջանի վերադարձ Ադրբեջանին՝ առանց հստակ ամսաթվի հանրաքվե անցկացնելու համաձայնության դիմաց, այնուհետև մյուս երկու շրջանի վերադարձը՝ հանրաքվեի անցկացման և խաղաղապահների տեղակայման դիմաց»: Սերժ Սարգսյանի խոսքով՝ Ադրբեջանը պետք է ընդուներ, որ ԼՂ վերջնական կարգավիճակը որոշվելու է բնակչության ազատ կամարտայատման միջոցով:
«Մենք սերտորեն կապում էինք երկու շրջանի վերադարձը, բացառությամբ միջանցքի, որը պետք է ցամաքային կապ ապահովեր Հայաստանի հետ, հանրաքվեի անցկացման օրվա հետ, կգային խաղաղապահ ուժեր, և մենք կսկսեինք հաշտեցման որոշակի գործընթաց»,- մեկնաբանել է նախագահը:
Պատասխանելով հարցին, թե արդյոք Ալիևը համաձայն էր դրան, Սարգսյանը նշել է՝ «գործնականում»: Որպես դրա հաստատում նա մեջբերել է Ադրբեջանի նախագահի խոսքը, երբ 2016 թվականին վերջինս հայտարարել էր, որ իրեն ստիպում են ճանաչել Լեռնային Ղարաբաղի անկախությունը, և 2020 թվականին, երբ արդեն պատերազմից հետո հայտարարել էր, որ Լաչինի (Բերձոր) և Քելբաջար (Քարվաճառ) շրջանները նախատեսվում էր թողնել հայկական տիրապետության տակ: