Շուրջ 7.4 միլիոնի դրամաշնորհ՝ գիտնականներին․ սա կարելի է որակել՝ վերածնունդ․ Վահե Դանիելյան

Ֆիլիպ Մորրիսի PMI Science գիտահետազոտական կենտրոնը կրթաթոշակներ հանձնեց նախ մագիստրոսներին և  ասպիրանտներին, ապա նաև Ֆունդամենտալ աջակցություն ցուցաբերեց Հայաստանում գործող համալսարանների եւ գիտահետազոտական ինստիտուտների հետազոտական թիմերին։

10 հետազոտական թիմերն իրենց հետազոտական ծրագրերն իրականացնելու համար ստացան ֆինանսավորում շուրջ 7.4 միլիոն ՀՀ դրամի չափով։ Հետազոտական աշխատանքների ֆինանսավորման ծրագիրը (Faculty Research Funding) իրականացվում է Ֆիլիպ Մորիսի PMI Science-ի աջակցությամբ Ձեռնարկությունների Ինկուբատոր հիմնադրամի կողմից։

«Ձեռնարկությունների ինկուբատոր հիմնադրամի» տնօրեն Բագրատ Ենգիբարյանը մեզ պատմեց, որ այս նախաձեռնությունն ունի 4 տարվա պատմություն  և  արդեն 4 տարի ակտիվ համագործակցում են Ֆիլիպ Մորիսի PMI Science-ի հետ։ Աջակցում են Հայաստանի գիտական համայնքին, ավելի կոնկրետ՝ գիտությամբ զբաղվող գիտահետազոտական ինստիտուտներին  և համալսարաններին․ «Կոչվում է ֆակուլտետային դրամաշնորհ, ինչը նշանակում է՝ թիմը չի կարող դիմել ծրագրին, այլ պետք է դիմի գիտահետազոտական ինստիտուտի միջոցով։ Դրանով կարողանում ենք միջավայր ստեղծել, որպեսզի գիտնականները ոչ միայն ստանան ֆինանսավորում, այլ ստեղծեն և աջակցեն գիտական միջավայրին։ Տարեկան ֆինանսավորում ենք շուրջ 10 ծրագիր, ամեն ծրագիրը համարժեք է 15 հազար դոլարի, որի միջոցով հիմնականում փորձում ենք նախ վերհանել այն խնդիրները, որոնք կան մեր գիտահետազոտական կենտրոններում, երկրորդը՝ փորձում ենք միջավայրում համագործակցություն ստեղծել գիտական ղեկավարների, ասպիրանտների ինչպես նաև մագիստրոսների միջև։ Շատ ուրախ ենք, որ կարողանում ենք աշխարհին ցույց տալ, որ Հայաստանում կա գիտություն և կարող է այն հետաքրքրել PMI Science-ի պես առաջատար ընկերություններին»։ 

Լինելով աշխարհում ՖՄԻ 3-րդ գիտահետազոտական կենտրոնը՝ PMI Science-ը ակտիվ մասնակցում է Հայաստանում գիտական կյանքին իր հիմնադրման չորս տարիների ընթացքում համագործակցելով մոտ 125 առաջատար գիտնականների, ինչպես նայև լաբորատորիաների հետ։ Իր գործունեության չորս տարիների ընթացքում կենտրոնն ավելի քան 100 կրթաթոշակ եւ դրամաշնորհ է տրամադրել Հայաստանի մագիստրատուրայի եւ ասպիրանտուրայի ուսանողներին ու ֆակուլտետային հետազոտական թիմերին` մի շարք ուղղություններով իրենց հետազոտական ծրագրերն իրականացնելու համար:

«Սա կարելի է որակել որպես վերածնունդ, որովհետև սա այն է, ինչ պատմության մեջ մշտապես եղել է Հայաստանում։ Ինչու, որովհետև մենք այսօր պատվում ենք ֆակուլտետներին, որտեղ կա գիտական հենք։ Ցանկացած հայ երազում է, որ իր զավակը սովորի բարձրակարգ համալսարանում, այսօր մենք խթանում ենք այն ֆակուլտետնի աշխատանքը, որոնք բարձրակարգ են և ունեն բարձր տեխնոլոգիաներ իրենց կրթական համակարգի ներքո։ Կարելի է ասել՝ վերադառնում ենք մեր արմատներին»,- ասում է Ֆիլիպ Մորրիսի PMI Science գիտահետազոտական կենտրոնի ղեկավար Վահե Դանիելյանը։

Ֆիլիպ Մորիս Հայաստան ընկերության արտաքին կապերի ղեկավար Վիկտորյա Պողոսյանը ևս կարծում է, որ մեր գիտական և տեխնոլոգիական համայնքը ֆանտաստիկ ներուժ ունի։ Պողոսյանը նաև կարևորում է գիտնականի ազատ ստեղծագործելու հնարավորությունը․ «Շատ կարևոր է, որ ազատություն տանք գիտական և կրթական թիմերին, որպեսզի ամբողջ ներուժով կենտրոնանան գիտության ուղղութամբ։ Մենք պետք է ջանք չխնայենք, որպեսզի այս ծրագրերը հաջողակ լինեն և ավելի մեծացնեն այն ներուժը, որը մենք ունենք։ 4 տարվա ընթացքում,քայլ առ քայլ դժվարություններ անցնելով, արդեն տեսնում ենք ծրագրեր, որոնք կարող են գիտությունից անցնել կիրառության։ Հպարտանում ենք, որ մաս ենք կազմում այդ ամբողջ համայնքին և համոզված եմ, որ տարեցտարի այդ տեմպն արագանալու է»։

ԵՊՀ ֆիզիկայի ֆակուլտետի տեսական ֆիզիկայի ամբիոնի վարիչ Արամ Սահարյանը, ով ևս մասնակցում էր սերտիֆիկատների հանձնման արարողությանը, մեզ պատմեց, որ  5 հոգանոց թիմը ամսական շուրջ 350․000 դրամ աշխատավարձ ստանալով, կարողացել է նախատեսված հետազոտությունների 90 տոկոսը իրականացնել։ Ըստ Սահարյանի՝ ցանկացած այսպիսի ֆինանսավորում լրացուցիչ աղբյուր է, որ ապահովվի կադրերի երիտասարդացումը։

Կրթաթոշակի մեկ այլ շահառու՝ Հայ ռուսական համալսարանի կենսատեխնոլոգիայի և բժշկական կենսաքիմիայի ամբիոնի վարիչ Աշխեն Հովհաննիսյանը կարծում է, որ գիտության ֆինանսավորումը պետք է խրախուսվի և այդ գործում PMI Science-ը և «Ձեռնարկությունների Ինկուբատոր» հիմնադրամը շուտվանից դրական ներգործությունն են ունենում գիտական համայնքի զարգացման և ֆինանսավորման գործում․ «Գիտությունն անընդհատ պետք է ֆինանսավորվի, որպեսզի գիտնականը համահունչ քայլի գիտության զարգացմանը և կարողանա իր հայտնագործություններն անել՝ չմտածելով նյութի կամ սարքավորումների պակասի մասին։ Գնահատում եմ՝ նման միջոցառումները և ինքս էլ մեր թիմով հանդերձ մասնակցում ենք միշտ շատ ակտիվ և ներկայացնում ենք մեր ինովացիոն պրոյեկտները»։

Այս թեմայով Կարճաժամկետ գործոնով պայմանավորված՝ 2024թ. փետրվարի տնտեսական ակտիվության աճը կտրուկ արագացել է. «ԼՈՒՅՍ» հիմնադրամ Հայաստանի 2024թ. տնտեսական ազատության ինդեքսը 2001թ.-ից ի վեր նվազագույնն է. «Լույս» հիմնադրամ Կառավարությունը հավանության է արժանացրել «Մշակույթի զարգացման» հիմնադրամ ստեղծելու որոշումը․ ԿԳՄՍ Մխիթար Հայրապետյանն այցելել է Հայաստանի գիտության և տեխնոլոգիաների հիմնադրամ Ռուբեն Սիմոնյանն այցելել է Reactive Science ընկերության կողմից Չարենցավանում հիմնադրված լաբորատորիա Հակոբ Արշակյանը ողջույնի խոսքով է հանդես եկել Առաջատար տեխնոլոգիաների ձեռնարկությունների միության տարեկան համաժողովում Պետք է հաղթահարենք բոլոր ռիսկերը, որոնք սպառնում են Երուսաղեմի Հին քաղաքում հայկական ներկայությանը. «Թաթոյան» հիմնադրամ Ամարասի վանական համալիրի բակում հայտնաբերվել են անցյալ դարասկզբի հորիզոնական հորաններ. «Լույս» հիմնադրամ Նախագահ Խաչատուրյանն Բեռլինում այցելել է Ֆրիդրիխ Նաումանի անվան՝ «Հանուն ազատության» հիմնադրամ Նոր հնարավորություն փոքր ու միջին ձեռնարկությունների համար. ՍՊԸ-ները կկարողանան շահույթը բաշխել եռամսյակը մեկ