Փաշինյանը իրագործում է «Բոլթոնի պլանը». ի՞նչ գին կվճարեն Հայաստանն ու Արցախը

Analytical 19 September, 2022 20:49

Գաղտնիք չէ, որ Հայաստանում հեղափոխությունից հետո օրակարգ բերվեց այսպես կոչված` Բոլթոնի պլանը, որը Արցախի հարցում ենթադրում է «փող տարածքների դիմաց» բանաձևի կիրառում: Առերևույթ Փաշինյանը տվել էր իր համաձայնությունը, սակայն հետագայում, հատկապես Ալիևի հետ դավոսյան հանդիպումից հետո, ինչ-որ բան այնպես չգնաց: Ընդ որում, անմիջապես Փաշինյանի՝ «Բոլթոնի պլան»-ից «թռնելուց» հետո խաղի մեջ մտավ հայտնի ամերիկացի միլիարդատեր Ջորջ Սորոսը, ով խոսեց Հայաստանի մասին եւ իր աջակցությունը հայտնեց Հայաստանի քաղաքացիական հասարակությանը «երկրի ժողովրդավարական ներկայի եւ ապագայի կառուցման համար»: Այժմ պետք է հասկանանք, թե Սորոսի ծախսերը ինչ գին կարժենան Հայաստանի համար:

Ջոն Բոլթոնի ծրագրի թիրախը Իրանն է, դրա իրականացման հարցում գործընկերներ են Թուրքիան եւ Ադրբեջանը (վերջինիս որպես բոնուս խոստացվել է հենց Ղարաբաղը), իսկ ռազմավարական թիրախը Ռուսաստանն է: Հայաստանին այս խաղում խոստացվել է «տարածաշրջանային տնտեսական ներուժի իրագործմանն ուղղված որոշ փոխշահավետ տնտեսական նախագծերի իրականացում»: Ամերիկացի դիվանագետի պլանը ենթադրում էր, որ Հայաստանը պետք է զիջումների գնա Արցախի հարցում՝ իր հասարակությանը նախապես պատրաստելով «խաղաղությանը»: Փաշինյանն, իհարկե, չէր կարող չգիտակցել այդ ծրագրի իրականացման հետևանքները՝ իշխանությունը պահելու համատեքստում: Այսօր, սակայն, հատկապես 44-օրյա պատերազմից հետո, մենք տեսնում ենք մի գործընթաց, որը տանում է Բոլթոնի պլանի վերակենդանացմանը՝ դրանից բխող բոլոր հետևանքներով: Միևնույն ժամանակ, հարց է՝ արդյո՞ք Փաշինյանը դուրս էր եկել այդ պլանից, ինչպես փորձում էր ներկայացնել իր հրապարակային հայտարարություններով և կեցվածքով, թե՞ դա ընդամենը ներքին լսարանին հանգստացնելուն ուղղված քայլ էր:

Անշուշտ, Փաշինյանը այսօր չի կարող հապաղել, քանի որ փողի այլընտրանքային աղբյուրներ գտնելու Փաշինյանի բոլոր փորձերը ձախողվել են՝ ո՛չ ԵՄ-ն, ո՛չ ՌԴ-ն չեն ցանկանում շոշափելի ֆինանսական աջակցություն ցուցաբերել Փաշինյանի կառավարությանը, ինչը չես ասի ԱՄՆ մասին: եվ այս համատեքստում էլ ավելի կարևոր են դառնում այն մեսիջները, որոնք Երևանում երեկ հնչեցրեց ԱՄՆ ներկայացուցիչների պալատի խոսնակ Նենսի Փելոսին: Նախ՝ փողը, Փելոսին ակնարկեց, որ Հայաստանը կարող է միանալ Հազարամյակների մարտահրավերներ ծրագրին, ինչը լավագույն դեպքում Հայաստանին խոստանում է 200 միլիոն դոլարի նյութական օգուտ: Մյուս կողմից վերջին շրջանում, հատկապես պատերազմից հետո, նկատվում է արևմտյան կապիտալի ահռելի ներհոսք Հայաստան, չհաշված 40 միլիոն օժանդակությունը, որը ԱՄՆ կառավարությունը հատկացրել էր Փաշինյանի կաբինետին: Այնուհետև Իրանի հետ հարաբերությունները մինիմումի հասցնելու պահանջը, Ավարայրի ճակատամարտը պատկերող կտավի ֆոնին ելույթ ունեցող Փելոսիի մեսիջները թերևս հավելյալ մեկնաբանման կարիք չունեն: Այս հանգամանքը քաջ գիտակցում են նաև Իրանում, դրանով է պայմանավորված Թեհրանի ուշադրությունը ՀՀ-Ադրբեջան սահմանին տեղի ունեցող էսկալացիայի հանդեպ:

Բոլթոնի պլանը ինչպես նշեցինք, ենթադրում էր ՀՀ դուրս բերումը ՌԴ հետ ունեցած անվտանգային համակարգերից: Եվ պատահական չէ, որ վերջին օրերին ակնհայտորեն ակտիվացել են Փաշինյանի շրջապատի հակա-ռուսական ուժերը՝ ԱԺԲ, Արամ Սարգսյան, Արման Բաբաջանյան, որոնց միջոցով Փաշինյանը փորձում է օրակարգ բերել ՀԱՊԿ-ից դուրս գալու հարցը և դա ներկայացնել որպես համաժողովրդական պահանջ:

Փաշինյանի ծրագրերը քաջ գիտակցում են Մոսկվայում, մասնավորապես, ՌԴ փոխվարչապետ Օվերչուկը, ով այս օրերին գտնվում է Երևանում ուշագրավ մեսիջներ է հղել առ այն, որ հենց ՌԴ-ն է հանդիսանում ՀՀ տնտեսության զարգացման գլխավոր երաշխավորը: Սա իր հերթին նշանակում է, որ եթե Փաշինյանը փորձի կենտրոնախույս քաղաքականություն վարել և որդեգրել արևմտյան վեկտոր՝ տնտեսական հետևանքները երկար չեն սպասեցնի, դիցուք՝ սահմանին պատահական կերպով կարող է թանկանալ գազը, կամ առաջանան այլ պարենային խնդիրների, օրինակ՝ հացահատիկի ներկրման հետ: Պետդումայի ԱՊՀ գործերով, եվրասիական ինտեգրման և հայրենակիցների հետ կապերի հանձնաժողովի նախագահի առաջին տեղակալ Վիկտոր Վոդոլացկին էլ իր հերթին հայտարարել է, որ ՀԱՊԿ-ից Հայաստանի դուրս գալու պահանջով Երևանում տեղի ունեցած ցույցերը հավանաբար կազմակերպել են ԱՄՆ ոչ առևտրային կազմակերպությունները:

Ըստ էության, պարզ է, որ Փաշինյանը փորձում է թե՛ հայ-թուրքական, թե՛ հայ-ադրբեջանական հարաբերությունների կարգավորման գործընթացները դուրս բերել ՌԴ թևի տակից և տանել Արևմուտքի թևի տակ՝ իրագործելով այսպես կոչված` Բոլթոնի պլանը: Սակայն, ընդամենը ամիսներ առաջ Փաշինյանը տրամագծորեն այլ բան էր հայտարարում: Մասնավորապես, այն, որ բանակցային գործընթացում քաղաքական հարցերի որոշողը մնալու է Մոսկվան, իսկ ԵՄ հովանու տակ կքննարկվեն միայն հումանիտար հարցեր: Ընդհանուր առմամբ, այս հարցազրույցը բավականին ընդգծված ռևերանս էր ռուսական կողմին, ինչի մասին էին վկայում երեք անգամ անձամբ Վլադիմիր Պուտինին հայտնած շնորհակալությունը և վերջինիս ջանքերի բարձր գնահատումը: Այժմ Փաշինյանը կրկին փոխում է ՀՀ արտաքին քաղաքական վեկտորը` փաստացի կրկին «քցելով» Մոսկվային: