ԱՄՆ-ն հանգիստ կզոհաբերի Հայաստանը՝ ի շահ իր գործընկեր Ադրբեջանի

Մինչ Հայաստանի իշխանությունները չեն թաքցնում արտաքին քաղաքական վեկտորը փոփոխելու իրենց նպատակներն ու ցանկությունը և հայ հասարակությանը նոր դաշնակից են հրամցնում ի դեմս՝ ԱՄՆ-ի, Վաշինգտոնը ի ցույց է դնում, թե ով է իր իրական գործընկերն ու դաշնակիցը Հարավային Կովկասում: Եվ այդ երկիրը բնավ էլ Հայաստանը չէ, ինչպես փորձում են ներկայացնել Փաշինյանն ու նրա թիմակիցները: Այդ երկիրն Ադրբեջանն է: Ասվածը պարզաբանելու համար վերլուծենք առկա փաստերը:

Վերջերս Բաքվում տեղակայված Միջազգային հարաբերությունների վերլուծական կենտրոնը կլոր սեղան էր կազմակերպել՝ նվիրված Ադրբեջանի դերին՝ որպես «կարեւոր ցամաքային կամուրջ, որը կարող է կապել Եվրոպան Կենտրոնական Ասիայի հետ»: Իսկ նախորդ տարվա մայիսին ԱՄՆ-ի էներգետիկայի նախարար Ջեֆրի Փայաթը Բաքվում էներգետիկ շաբաթվա բացման ժամանակ ունեցած իր ելույթում հայտարարել էր, որ էներգետիկ անվտանգության ամրապնդման գործում Ադրբեջանը տարածաշրջանում և դրանից դուրս եղել է մշտական գործընկեր։

ԱՄՆ-ի՝ Ադրբեջանում ունեցած էներգետիկ շահերին շաբաթներ առաջ անդրադարձել են նաև ամերիկյան մի շարք «ուղեղային կենտրոններ»: Դրանցից ամենահեղինակավորներից մեկը՝ Foreign policy in Focus կենտրոնը ծավալուն հոդված էր նվիրել՝ նկարագրելով Վաշինգտոնի որդեգրած ռազմավարությունը Բաքվի հետ հարաբերություններում: Հոդվածում, մասնավորապես, նշվում է, որ տարածաշրջանում ԱՄՆ-ի պլանավորման հիմքում Ադրբեջանն է։ Հաշվի առնելով երկրի հսկայական էներգետիկ ռեսուրսները, հատկապես՝ նավթն ու բնական գազը, ԱՄՆ պաշտոնյաներն Ադրբեջանը համարում են Հարավային Կովկասում այն բանալին, որը կօգնի Եվրոպային նվազեցնել կախվածությունը ռուսական էներգակիրներից:

«Վերջին տասնամյակի ընթացքում մենք մեր եվրոպացի գործընկերների հետ միասին քրտնաջան աշխատել ենք՝ փորձելով օգնել Եվրոպային հետզհետե հրաժարվել ռուսական գազից և նավթից կախվածությունից», - հղում է անում կենտրոնը սենատոր Քրիստոֆեր Մերֆիի  սեպտեմբերին կայացած ելույթին։ «Այդ ռազմավարության հիմքում դրված է  եղել է Եվրոպա ավելի շատ ադրբեջանական գազ և նավթ մատակարարելու նպատակը»: Գիտահետազոտական կենտրոնի փորձագետները նշում են, որ ԱՄՆ պաշտոնյաներն Ադրբեջանը համարում են «Եվրասիայի էներգետիկ քաղաքականության էպիկենտրոն»: ԱՄՆ-ն Ադրբեջանը դիտարկում է մեկնարկային կետ արևելքից արևմուտք էներգետիկ միջանցքի ստեղծման համար, որը օգուտ կբերի ԱՄՆ-ին և կհակակշռի Հյուսիս-հարավ միջանցքին, որն էլ իր հերթին բխում է ՌԴ–ի և Իրանի շահերից: ԱՄՆ-ի համար աշխարհաքաղաքական մեկ այլ կարևոր ձեռքբերում էր Հարավային գազային տրանսպորտային միջանցքը։ Ադրբեջանից Եվրոպա ձգվող տրանսպորտային այս միջանցքը, միավորելով երեք խողովակաշար, կարևոր նշանակություն է  ձեռք բերել ուկրաինական պատերազմի ժամանակ Եվրոպայի էներգիայի մատակարարումը պահպանելու համար:

Եվս մեկ ուշագրավ հանգամանք մատնանշենք: 2020 թ.-ը, և մասնավորապես՝ Արցախյան երրորդ պատերազմը, ըստ Ադրբեջանի հետ ԱՄՆ հարաբերությունների ռազմավարության (հաստատվել է 2022 թ.-ին) «հիմնովին փոխել է աշխարհաքաղաքական կարգը Հարավային Կովկասում՝ բարձրացնելով Ադրբեջանի հետ ԱՄՆ-ի երկկողմ հարաբերությունների կարևորությունը տարածաշրջանում՝ ԱՄՆ ռազմավարական շահերին հասնելու համար»։ Ընդ որում, ըստ փաստաթղթի, Ադրբեջանը պետք է հավասարակշռի Թուրքիայի, Ռուսաստանի և Իրանի ջանքերը՝ ընդլայնելու իրենց համապատասխան տարածաշրջանային ազդեցությունը:  Այստեղ հարկ է նշել, որ  Ադրբեջանի համար Ռուսաստանի և Իրանի կողմից ԱՄՆ-ի գլխավորությամբ գործող լիբերալ աշխարհակարգի ապամոնտաժումը կնշանակի տնտեսական և քաղաքական փլուզում։ Ուստի, փորձելով կանխել այս սցենարը, պաշտոնական Բաքուն փորձելու է հնարավորինս հարվածել թե՛ Ռուսաստանի, թե՛ Իրանի շահերին:

Այսպիսով, այս և մի շարք այլ փաստեր բացահայտում են ԱՄՆ-ի տնտեսական, քաղաքական և ռազմաստրատեգիական շահերը Հարավային Կովկասում և, մասնավորապես՝ Ադրբեջանում՝ որպես կասպիական էներգակիրների և արևելք-արևմուտք հանգույց: Բնականորեն, այս դերն ավելի է ընդգծվել ուկրաինական պատերազմի առաջացրած ճգնաժամի և Արևմուտքի կողմից այլընտրանքային էներգիայի փնտրտուքների ֆոնին: Արևմուտքը՝ ի դեմս ԱՄՆ–ի և ԵՄ-ի, ոչ միայն չի պատրաստվում պատժամիջոցներ կիրառել Բաքվի դեմ Արցախի դեմ սանձազերծած ագրեսիայի, էթնիկ զտումների և Հայաստանի դեմ կիրառվող ագրեսիայի համար, այլ բացահայտ կերպով միտված է էլ ավելի զարգացնել համագործակցությունն Ադրբեջանի հետ՝ Հայաստանին առաջարկելով նոր կապիտուլյացիա, որն արևմտյան պաշտոնյաները քաղցրացնում են խաղաղության դատարկ կոչերով և Բաքվին ուղղված աննշան պահանջներով։ Արևմուտքը բացահայտ խաղադրույք է կատարում Ադրբեջանի վրա, քանի որ առաջնորդվում է իր էներգետիկ շահերով և այս հանգամանքն էլ ավելի է ազատում Բաքվի բռնապետի ձեռքերը, որն էլ իր հերթին, օգտվելով Հայաստանի իշխանությունների անհաշվենկատ արտաքին քաղաքականությունից, ձգտում է Հայաստանը թողնել մեկուսացման մեջ, առանց բարեկամների` էլ ավելի մեծ զիջումներ պարտադրելու նպատակով:

Այս թեմայով Արևմուտքի համար Հայաստանը, ինչպես Ուկրաինան, ընդամենը մանրադրամ են ընդդեմ ՌԴ-ի և Իրանի․ Հայկ Բաբուխանյան (տեսանյութ) ԱՄՆ Ներկայացուցիչների պալատում Ադրբեջանի դեմ պատժամիջոցներ սահմանող օրինագիծ է ներկայացվել «Այսօր Նիկոլ Փաշինյանը կգնա Գավառ. արժանապատիվ քաղաքացիներ դուք գիտեք ինչ անել. սատանաները պետք է հանգիստ չունենան ոչ մի տեղ» Ո՞ւր են ներքաշում Հայաստանը. «Փաստ» Հայաստանը պետք է լինի առանց Նիկոլի. ակցիայի մասնակից Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև հակամարտության խաղաղ կարգավորման շանսերն առավել քան երբևէ մեծ են. Շոլց Հնդկաստանի ԱԳՆ-ն արձագանքել է Ադրբեջանի՝ Հայաստանին զենք մատակարարելու առթիվ քննադատությանը Երևանը դիտարկում է Հայաստանի ու Ադրբեջանի ԱԳ նախարարների հանդիպում կազմակերպելու Ղազախստանի առաջարկը Այն կտի մասին, թե իբր ադրբեջանական գազ է գնելու Հայաստանը․ Կարեն Վրթանեսյան ՌԴ ԱԳՆ-ն մեկնաբանել է Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև առաջին սահմանային սյան տեղադրումը