Ինչո՞ւ է Բաքուն խուսափում բանակցային միջնորդներից․ «Փաստ»
Armenian Press
«Փաստ» օրաթերթը գրում է.
Հաշվի առնելով Ադրբեջանի էներգետիկ ռեսուրսների մատակարարումը և Իրանի հետ հարևանությունը՝ Արևմուտքը սովորաբար փորձել է փաղաքշել ու զերծ մնալ բռնապետական կառավարման համակարգ ունեցող այդ երկրի դեմ կոշտ գործողություններից, քանի որ մարդու իրավունքները և ժողովրդավարության հիմնական նորմերը Ադրբեջանի համար ոչինչ չեն նշանակում։ Այս թողտվությունը հնարավորություն է տվել Ալիևին վարվել այնպես, ինչպես ինքն է ցանկանում, ու անգամ ագրեսիա ձեռնարկել Հայաստանի ու Արցախի դեմ։ Բայց եկել է մի պահ, երբ Արևմուտքի ու Ադրբեջանի հարաբերություններում սև կատու է անցել։
Բրյուսելն ու Վաշինգտոնը կոշտացրել են իրենց դիրքորոշումը Ադրբեջանի նկատմամբ։ Իսկ դա պայմանավորված է այն հանգամանքով, որ Ադրբեջանը կոնկրետ հրաժարվում է արևմտյան հարթակներում բանակցելուց։ Նախ՝ Ալիևը հրաժարվեց մեկնել Գրանադա, որտեղ քառակողմ բանակցություններ պետք է ընթանային, իսկ հետո հրաժարվեց նաև ԵՄ-ի միջնորդությամբ Բրյուսելում նախատեսվող հանդիպումից։ Իսկ վերջերս էլ Բաքուն հրաժարվեց Վաշինգտոնում Հայաստանի ու Ադրբեջանի ԱԳ նախարարների հանդիպումից։ Այսպիսով Ալիևը կոնկրետ տորպեդահարում է արևմտյան միջնորդական ջանքերը այն դեպքում, երբ նախկինում հոժարակամ մասնակցում էր Բրյուսելում անցկացվող հանդիպումներին։ Բայց հարց է ծագում, թե ինչո՞վ է պայմանավորված Ադրբեջանի այսպիսի դիրքորոշումը, չէ՞ որ ամբողջությամբ ստացել է այն, ինչ ցանկանում էր, օկուպացրել է Արցախի տարածքն ամբողջությամբ՝ իրականացնելով հայերի էթնիկ զտում, ու այդ բոլորն էլ իրեն ներվել է։
Խնդիրն այն է, որ Ադրբեջանի ախորժակը շատ է բացվել, և եթե իրենք արևմտյան մայրաքաղաքներից մեկում հանդիպեն, ապա հաշտության պայմանագիր կնքելու համար Ադրբեջանը պետք է ճանաչի ՀՀ տարածքային ամբողջականությունը՝ կոնկրետ սահմաններով։ Բայց Բաքվին պետք է, որ լարվածությունը պահպանվի սահմաններին, որպեսզի իրենք հնարավորություն ստանան նոր ռազմական ագրեսիա ձեռնարկել Հայաստանի դեմ և բացել, այսպես կոչված, «Զանգեզուրի միջանցքը»։ Միջնորդների առկայությամբ բանակցությունների դեպքում Բաքուն կաշկանդվելու է իր առավելապաշտական պահանջներն առաջ քաշելու հարցում։ Իսկ եթե բանակցությունները տեղի ունենան անմիջականորեն Հայաստանի հետ, ապա ադրբեջանական կողմը հնարավորություն կունենա գործ ունենալ միայն Հայաստանի պարտված իշխանությունների հետ ու ճնշում գործադրելու միջոցով իր պահանջները պարտադրել։
Պարզ է, որ Արևմուտքը, միջնորդի կարգավիճակով ներգրավվելով բանակցային գործընթացին, նպատակ ունի հաշտության պայմանագրի կնքման միջոցով իրեն ձեռնտու դրույթներ ներառել ու ամրապնդել իր դիրքերը Հարավային Կովկասում։ Օրինակ՝ արդեն իսկ առաջարկներ կան, որ Արցախում ռուս խաղաղապահներին կարող են փոխարինել արևմտյան երկրների խաղաղապահները։ Արևմուտքի պլանների մեջ է մտնում տարածաշրջանում որոշակի բալանսի ապահովումը, որպեսզի իրենք կարողանան ազդել տեղի ունեցող գործընթացների վրա։ Պատահական չէ, որ Ադրբեջանում բողոքում են ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահության աշխատանքներից այն համատեքստում, թե միջնորդները Հայաստանին էին աջակցում, Արցախի կարգավիճակի հարց էին բարձրացնում և այլն։ Այս իրողությունը ցույց է տալիս, թե նախկինում Մինսկի խմբի համանախագահության հովանու ներքո ընթացող բանակցություններն ինչ ուղղությամբ էին ընթանում։
Դրանով ի չիք են դառնում այն պնդումները, թե իբր նախկինում Արցախն արդեն հանձնված էր, և բանակցությունները հանձնելու շուրջ են եղել։ Միաժամանակ, Արևմուտքին հակակշռելու համար Ադրբեջանը թեքվում է դեպի Ռուսաստան՝ խորացնելով համագործակցությունն այդ երկրի հետ։ Բայց Բաքուն դեմ է նաև Ռուսաստանի միջնորդությանը՝ պատկերացնելով, որ եթե հաշտության պայմանագիրը կնքվի Մոսկվայի գործուն ջանքերի արդյունքում, ապա ռուսական կողմը ևս ցանկանալու է որոշակի բալանս ունենալ տարածաշրջանում։ Եթե Բաքուն կողմ լիներ Ռուսաստանի միջնորդությանը, ի չիք չէր դարձնի Մոսկվայի ջանքերի արդյունքում կնքված նոյեմբերի 9-ի եռակողմ հայտարարությունը։
Ադրբեջանը կողմ է միայն Թուրքիայի ազդեցության ամրապնդմանը մեր տարածաշրջանում, քանի որ հենց Թուրքիան է Ադրբեջանի հաղթանակների գլխավոր շահառուն։ Իսկ Թուրքիային ընդհանրապես ձեռնտու չէ Արևմուտքի հաստատումը Հայաստանում, ապա նաև Ադրբեջանում, քանի որ դրանով Արևմուտքը կարող է խոչընդոտել Անկարային կյանքի կոչել իր պանթուրքական ծրագրերն ու բացել, այսպես կոչված, «Զանգեզուրի միջանցքը»։ Դրա համար էլ Անկարայից հայտարարություններ են հնչում, որտեղ մեղադրանքներ են ներկայացվում Արևմուտքին։ Ճիշտ է, Թուրքիան ՆԱՏՕ-ի անդամ է, բայց իր ինքնուրույն խաղն է առաջ տանում։ Դրա համար էլ Էրդողանը Հայաստանին խորհուրդ է տալիս իր անվտանգությունը հարևանների հետ համագործակցության մեջ փնտրել, այլ ոչ թե ապահովություն փնտրել հազարավոր կիլոմետրեր հեռու։
Այլ կերպ ասած՝ համաձայնել թուրքական ազդեցության տակ ընկնելու հետ։ Այսպիսով, Թուրքիան ցանկանում է դառնալ ոչ միայն միջնորդ, այլև տարածաշրջանային հարցերի հիմնական մրցավար։ Քանի Ռուսաստանի դիրքերը թուլացած են տարածաշրջանում, Անկարան շտապում է օգտվել այդ հանգամանքից։ Իսկ ներկա պայմաններում ռուսների համար ավելի հեշտ է գործ ունենալ Թուրքիայի, քան հավաքական Արևմուտքի հետ, որը մեծ ճնշումներ է բանեցնում Ռուսաստանի նկատմամբ։
ԱՐՏԱԿ ԳԱԼՍՏՅԱՆ
Most Popular 
In case of unblocking regional communication channels, it is not excluded that control will be delegated to private company
