Փաշինյանի «Խաղաղության խաչմերուկը»՝ ՀՀ իշխանությունների հերթական քարոզչական փուչիկ

Շաբաթներ առաջ Վրաստանում  վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը ներկայացրեց «Հայկական Խաչմերուկ»-ի ռեբրենդինգի ենթարկված տարբերակը՝ «Խաղաղության խաչմերուկի» նախագիծը, որի իմաստը, ըստ ՀՀ իշխանությունների, Հայաստանի, Թուրքիայի, Ադրբեջանի, Իրանի միջև կոմունիկացիաների զարգացումն է՝ ճանապարհներ, երկաթուղիներ, խողովակաշարեր, մալուխներ, էլեկտրահաղորդման գծեր նորոգելու, կառուցելու, գործարկելու միջոցով: Բոլոր ենթակառուցվածքները պետք է գործեն այն երկրների ինքնիշխանության և իրավազորության ներքո, որոնց տարածքով անցնում են, յուրաքանչյուր երկիր իր տարածքում իրականացնելու է սահմանային և մաքսային հսկողություն, ինչպես նաև ապահովելու է ենթակառուցվածքների, ներառյալ՝ դրանցով բեռների, տրանսպորտային միջոցների, մարդկանց անցման անվտանգությունը: Նշված ենթակառուցվածքները կարող են օգտագործվել ինչպես միջազգային, այնպես էլ ներքին փոխադրումների համար: Բոլոր երկրները միմյանց ենթակառուցվածքներից օգտվելու են հավասարության և փոխադարձության սկզբունքով: Հայաստանը նաև  պատրաստ է ճանապարհային ենթակառուցվածքների համար հայ-ադրբեջանական սահմանին հինգ անցակետ ստեղծել, այդ թվում՝ Կայան, Սոթք, Քարահունջի, Անգեղակոթի և Յարասխի մոտ, ինչպես նաև երկու հսկիչ անցակետ՝ Ախուրիկում և Մարգարայում՝ ճանապարհային ենթակառուցվածքների համար։

Այս գաղափարը նոր չէ: ՀՀ առաջին նախագահ Լևոն Տեր-Պետրոսյանի օրոք Հայաստանում առաջ եկավ տարածաշրջանային խաչմերուկի գաղափարը: Հետո, բնականաբար, այն վերածվեց ավելի լայն հասկացության: Կազմվեց «Հայկական խաչմերուկ» անվանված երևույթի քարտեզը, սակայն այն կյանքի չկոչվեց: Նիկոլ Փաշինյանը 44-օրյա պատերազմից և անփառունակ կապիտուլյացիայից հետո որոշեց վերակենդանացնել այս ծրագիրը, որի բովանդակության հակիրճ վերլուծությունն անգամ կարող է փաստել՝ Փաշինյանի կողմից այդքան փիառված պռոյեկտը ընդամենը քարոզչական փուչիկ է: Ինչո՞ւ: Այն պարզ պատճառով, որ տարածաշրջանի հիմնական խաղացողները, որոնք, ըստ Փաշինյանի պլանի, պետք է դառնան այդ խաչմերուկի բաղկացուցիչ մաս, բնավ էլ շահագրգռված չեն դրանում: 

Դիցուք՝ այժմ Անդրկովկասում գործում է երկու լիարժեք տրանսպորտային միջանցք։ Ադրբեջան - Վրաստան - Թուրքիա (նավթամուղ, գազատար և երկաթուղի) և Ռուսաստան - Ադրբեջան - Իրան (ծովային լաստանավեր, երկաթուղիներ, գազատարների համակարգ): Այսինքն՝ հենց Ադրբեջանն է հանդիսանում տարածաշրջանում այսպես կոչված` լոգիստիկ խաչմերուկը։ Բացի այդ, Ադրբեջանը ձգտում է ապաշրջափակել Հայաստանի տարածքով շրջափակված իր էքսկլավը՝ Նախիջևանը, որպեսզի ստեղծի ևս մեկ խոշոր լոգիստիկ հանգույց, որը կապահովի ցամաքային հաղորդակցություն Ռուսաստանի և Թուրքիայի միջև՝ Ադրբեջանի միջոցով:

Այսինքն ՝ Բաքվի օրակարգում է «նախիջևանյան խաչմերուկ»-ը: Դիցուք, Ադր­բե­ջա­նից՝ Ի­րան եւ ա­պա Նա­խի­ջե­ւան եր­կա­թու­ղու առ­կա­յութ­յան պա­րա­գա­յում այն կա­րող է ու­ղիղ միա­նալ Թուր­քիա­յի ա­ռաջ քա­շած Նա­խի­ջե­ւան-­Կարս նա­խագ­ծին: Իսկ այս դեպ­քում մեծ հարց է՝ Թուր­քիա­յին առ­հա­սա­րակ պե՞տք է Գ­յում­րի-­Կարս եր­կա­թու­ղու գոր­ծար­կու­մը` հաշ­վի առ­նե­լով, որ Ռու­սաս­տա­նի հետ կա­րող է կապ­վել նաեւ Կարս-Թ­բի­լի­սի եր­կա­թու­ղու մի­ջո­ցով, որն էա­պես կբեռ­նա­թափ­վի, ե­թե գոր­ծի Ի­րա­նի մի­ջո­ցով Ադր­բե­ջա­նի հետ կա­պի օ­ղա­կը: Վեր­ջա­պես, Ռու­սաս­տա­նը Ի­րա­նի հետ եր­կա­թու­ղա­յին կապ է ու­նե­նում Ադր­բե­ջա­նով, եւ այդ դեպ­քում նրանց հա­մար ևս «Հայ­կա­կան խաչ­մե­րուկ» աս­վա­ծը ո­րևէ տնտե­սա­կան հե­տաքրք­րութ­յուն կա­րող է չներ­կա­յաց­նել: ՌԴ համար այս նախագիծը կարող է ձեռնտու լինել միայն մի դեպքում,  երբ բոլոր ենթակառուցվածքները լինեն իր վերահսկողության տակ: Սակայն դա գրեթե անհնար է` հաշվի առնելով, որ այս ողջ պատմությունը հենց ՌԴ-ին տարածաշրջանից դուրս մղելու համար է: Ավելին` Նիկոլ Փաշինյանն իր կառավարության նախագիծը ներկայացնելիս չի զլացել մի քանի անգամ կրկնել, որ  պետությունների սուվերեն տարածքներով անցնող ենթակառուցվածքները չեն կարող վերահսկվել երրորդ երկրների կողմից: Հասկանալի է, թե ում նկատի ունի Փաշինյանը՝ ասելով «երրորդ երկիր»:

Ինչ վերաբերվում է տարածաշրջանի մյուս խաղացողին՝ Վրաստանին, ապա Փաշինյանի առաջ քաշած նախագիծը Թբիլիսիին էլ ձեռնտու չէ, քանի որ կյանքի կոչվելու պարագայում Վրաստանը կորցնելու է տարածաշրջանում տրանզիտ երկրի կարգավիճակը:

Եվ հենց այս առումով էլ Փաշինյանի կողմից ներկայացված նախագծի կյանքի կոչվելու շանսերը մոտ են զրոյին, քանի որ չեն բխում պոտենցիալ մասնակից երկրների շահերից: Ավելին՝ ծավալապաշտական մոտեցում ցուցաբերող, Արցախը սկուտեղի վրա ստանալուց հետո այժմ էլ Սյունիքի հանդեպ նկրտումներ դրսևորող Ադրբեջանը, այդ թվում՝ նրա դաշնակից Թուրքիան, որևէ շահագրգռվածություն չունեն Հայաստանը տարածաշրջանի լոգիստիկ խաչմերուկ դարձնելու և մեր տնտեսության զարգացման լոկոմոտիվ դառնալու հարցում: Բաքուն այսօր սպասում է, թե երբ են Հայաստանի իշխանություններն իրենց անհեռանկարային քաղաքականությամբ զրոյացնելու Հայաստանում ռուսական ռազմական ներկայությունը, որպեսզի լուծեն իրենց «ծրագիր մաքսիմումը»:

Փաշինյանը փատացի մեծ աղմուկով առաջ է քաշում մի նախագիծ, որն իրագործվելու գրեթե զրոյական շանսեր ունի, իսկ անգամ եթե ինչ-որ հրաշքով իրագործվի՝ ՀՀ քաղաքացիները դրանից ոչինչ չեն շահելու: Այս համատեքստում առավել շահեկան է թվում ուշադրություն դարձնել Իրանի և Ռուսաստանի հետ ուղղահայաց հաղորդակցություններին, հատկապես Հայաստանի հետ Վրաստանի տարածքով երկաթուղային հաղորդակցության շուրջ բանակցային գործընթացը վերսկսելու Ռուսաստանի փորձերի համատեքստում: Հաշվի առնելով Ռուսաստանի և Իրանի՝ որպես Հայաստանի առանցքային առևտրատնտեսական գործընկերների կարգավիճակը՝ դա շատ ավելի արդիական է։

Այս թեմայով Ուրիշ հերոս չգիտե՞ս. Միքայել Սրբազանը՝ Նիկոլ Փաշինյանին (տեսանյութ) Նիկոլ Փաշինյանը Լոռու եւ Տավուշի մարզերում արտակարգ իրավիճակի կառավարման օպերատիվ շտաբի նիստ է անցկացրել Նիկոլ Փաշինյանը պետք է պատրաստ լինի, որ իր հետ հանդիպեմ. Բագրատ Սրբազան (տեսանյութ) Փաշինյա′ն, մի ժամանակ ժողովրդական մարդ էիր քեզ համարում, արի′ տասնյակ հազարավոր ժողովրդին հանդիպելու. Սրբազան (տեսանյութ) Նիկոլ Փաշինյան, շատ ժամանակ չունես, հրաժարական տուր, սա վերջին հնարավորությունն է, որ տալիս ենք (տեսանյութ) Փաշինյանը հարցազրույց է տալիս «Ազատություն» ռադիոկայանին և ասում է՝ խաղաղության պայմանագրի շուրջ որոշակի խնդիրներ կան․ պատմաբան-քաղաքագետ Սուրեն Սուրենյանց Արարատ Միրզոյանը և Ժոզեպ Բորելը մտքեր են փոխանակել տարածաշրջանային հարցերի շուրջ Նիկո՛լ Փաշինյան. վերջին օրերդ ես ապրում քո քաղաքական կյանքի, շատ լավ հիշի․ Բագրատ Սրբազան Բայրամովն ու Բերբոքը քննարկել են Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև խաղաղության գործընթացը Դրել ենք «իրական Հայաստանի» ռազմավարությունը և գնում ենք այդ ճանապարհով․ Փաշինյան