Որքան գումար է մտել և «փախել» երկրից՝ ՀՀ տարբեր ղեկավարների կառավարման տարիներին

Հեղափոխությունից հետո Նիկոլ Փաշինյանի և նրա թիմի գլխավոր քարոզչական թեզերից մեկը կայանում էր նրանում, որ վերջին 30 տարիներին Հայաստանից կապիտալի հսկայական արտահոսք է տեղի ունեցել, իսկ հեղափոխության արդյունքում հնարավոր է եղել փոխել բալանսը, այժմ, ըստ Փաշինյանի, Հայաստան ավելի շատ գումար է մտնում, քան դուրս է գալիս:

Այդպես է դա արդյո՞ք, և որքան գումար է դուրս եկել Հայաստանից՝ ՀՀ բոլոր ղեկավարների օրոք: ՀՀ առաջին նախագահ Լևոն Տեր-Պետրոսյանի կառավարման տարիների վիճակագրական տվյալները, ցավոք, բավական համառոտ են և ոչ ամփոփ, այդ պատճառով տվյալ տարիներին Հայաստանից կապիտալի արտահոսքի և ներհոսքի վերաբերյալ տվյալները հիմնականում բացակայում են: Կենտրոնական բանկի հաշվետվություններում մեկնարկային տարին 1993 թվականն է։ Այդ տարի երկրում կատարված ներդրումների ծավալը չնչին էր՝ ընդամենը 800 հազար դոլար:

Իսկ ինչ իրավիճակ էր՝ դիցուք երկրորդ նախագահ Ռոբերտ Քոչարյանի ղեկավարման տարիներին: 2002թ. կապիտալի արտահոսքը երկրից կազմել է 245 մլն դոլար, 2003-ին՝ 314 մլն դոլար, 2004-ին՝ 494 մլն դոլար, 2005-ին՝ 613 մլն դոլար, 2006-ին՝ 794 միլիոն դոլար, 2007-ին հատել է 1 մլրդ դոլարի սահմանը։  2003 թվականին օտարերկրյա ներդրումները կազմել են 122,9 մլն դոլար։ Իսկ 1998 թվականին, նույնիսկ կարելի է ասել, երկրում ներդրումային բում էր։ Այդ տարի Հայաստանում արվել է 232,4 մլն դոլարի ներդրում, ինչը մոտ 4,5 անգամ ավել էր նախորդ տարվանից։ 2004 թվականից ներդրումներն սկսեցին մեծ տեմպերով աճել, և 2008 թվականին գրանցվեց իրական ներդրումային բում, երբ մեկ տարվա ընթացքում Հայաստանում արտասահմանից կատարված ներդրումների ծավալը կազմեց մոտ 950 մլն դոլար։

2008-ին Սերժ Սարգսյանի իշխանության գալուց հետո իրավիճակը մի փոքր փոխվել է:  Ըստ ՀՀ Ազգային վիճակագրական ծառայության ներկայացրած վճարային հաշվեկշռի՝ Հայաստանից 2011-2012 թ.թ. տեղի է ունեցել 700 մլն դոլարի եկամուտների արտահոսք: 2014 թվականին ուղղակի ներդրումները կազմել են  73.378 միլիարդ դրամ, 2015-ին՝ 81.867 միլիարդ դրամ, 2016-ին՝ 18.456 միլիարդ դրամ, 2017-ին՝ 17.268 միլիարդ դրամ: վերջին մոտ 10 տարվա ընթացքում Հայաստանից ֆիզիկական անձանց միջոցով դուրս ուղարկվող գումարները գտնվել են 700 մլն-1 մլրդ դոլարի միջև։ Որպես կանոն, Հայաստան մտնող և Հայաստանից ուղարկվող գումարների տարբերությունը՝ զուտ ներհոսքը, հօգուտ մտնողի էր։ Կախված տվյալ տարվա ընթացքում մտնող և դուրս եկող գումարի չափից, զուտ ներհոսքը երբեմն զգալի գումար է կազմել՝ մինչև 1,5 մլրդ դոլար, իսկ նվազագույնը 700-800 մլն դոլար:

Վերոնշյալ տրամաբանությունը խախտվեց վերջին երեք՝ 2018-2021 թթ․, այսպես կոչված «թավշյա» իշխանության տարիներին։ Եթե Հայաստան մտնող գումարների չափը էապես չփոխվեց, ապա կտրուկ փոխվեցին Հայաստանից դուրս եկող գումարի և զուտ ներհոսքի չափեր։  2019 թվականին Հայաստանից ռեկորդային ծավալի գումարներ են դուրս եկել տրանսֆերտների տեսքով։ Խոսքը 1 մլրդ 454 մլն դոլարի մասին է։ Դրանք բանկերի միջոցով ֆիզիկական անձանց դրամական փոխանցումներն են Հայաստանից արտասահման, որոնց ծավալը 2018 թվականի համեմատ 22.4%-ով ավելացել է։ Բնականաբար, գումարների արտահոսքի առաջանցիկ աճը էապես նվազեցրել է նաև Հայաստան մտնող զուտ ներհոսքի չափը։ Դարձյալ վերոնշյալ երեք տարիներին զուտ ներհոսքը կազմել է համապատասխանաբար՝ 594 մլն, 504 մլն և 574 մլն դոլար։ Երեք տարին միասն վերցրած այդ գումարը կազմել է 1 մլրդ 675 մլն դոլար։ 2021 և 2022 թվականների պատկերը կարող եք տեսնել հետևյալ գրաֆիկներում.

2021՝

2022՝ 

Որո՞նք են պատճառները, որ կապիտալը սկսել է փախչել Հայաստանից: Նախ և առաջ քաղաքական կայունության բացակայությունը, գաղտնիք չէ, որ փողը սիրում է լռություն: Բացի այդ, նպաստել է նաև կառավարության կողմից տարվող տնտեսական քաղաքականությունը, հարձակումները մասնավոր բիզնեսի վրա, կուլակաթափության դրվագները որոնք տեղ են գտել հեղափոխությունից հետո: Արդյունքում` կապիտալը Հայաստանում իրեն ապահով չի զգում և երկիրը կանգնում է փողի լրջագույն փախուստի փաստի առջև...

Այս թեմայով Ձեր սրտերում դաջված են՝ Նիկոլ Փաշինյան, Աննա Հակոբյան, Ալեն Սիմոնյան. տավուշեցին՝ ոստիկաններին (տեսանյութ) Մենք ուժեղ մարզական ավանդույթների սկիզբ ենք դնում մեր հանրապետությունում. Փաշինյան Հուսով ենք` գլոբալ ժողովրդավարությունը կկանգնի մեր կողքին մարտահրավերներին դիմակայելու հարցում. Փաշինյան Մեր տարածաշրջանում տեղի ունեցած պատերազմը հետագա զարգացումների նախերգանք էր․ Նիկոլ Փաշինյան Փաշինյանն Արագածի դպրոցում ստուգել է ծորակներն ու պատերի ներկը (տեսանյութ) Չեք նեղվո՞ւմ առաստաղի ցածրությունից․ Փաշինյանը ծանոթացել է դպրոցի դահլիճի ավարտական աշխատաքներին (տեսանյութ) Նիկոլ Փաշինյա՛ն, խոփդ քարին է կպել, պարզապես ժամանակ ես ձգում, մենք ավելի համառ ենք. Բագրատ Սրբազան (տեսանյութ) Կառավարության պատշգամբից թաքուն հետևում և նկարահանում են հանրահավաքը (տեսանյութ) Ինչ են հյուրասիրել Փաշինյանին և Մոսկվայում ԵԱՏՄ գագաթնաժողովի մյուս մասնակիցներին (լուսանկարներ) Ավարտվել են Փաշինյանի ու Պուտինի բանակցությունները (տեսանյութ)