ՄԻԱՎ/ՁԻԱՀ իրավիճակը Հայաստանում. վերլուծական․ ԵՊԲՀ ռեկտոր

 

Համաձայն ՀՀ ԱՆ Ինֆեկցիոն հիվանդությունների ազգային կենտրոնի տվյալների՝ ՄԻԱՎ/ՁԻԱՀ իրավիճակը Հայաստանի Հանրապետությունում 1988թ․-ից մինչև 2023թ․ դեկտեմբերի 31-ի դրությամբ հետևյալ տեսքն ունի.

ՄԻԱՎ վարակի գրանցված 5614 դեպք, որից 3909-ը՝ արական (69,6%), 1705-ը՝ իգական (30,4%) սեռի շրջանում։

ՁԻԱՀ-ի 2669 դեպք, որից 1982-ը՝ արական (74,3%) և 687-ը՝ իգական (25,7%) սեռի շրջանում:

Մահվան 1186 դեպք, որից 950-ը՝ արական (80,1%) և 236-ը՝ իգական (19,9%) սեռի շրջանում։

Երեխաների շրջանում (0-14 տարեկան) արձանագրվել է ՄԻԱՎ վարակի 84 դեպք, ՁԻԱՀ-ի 46 դեպք, մահվան 12 դեպք։

Ժամանակահատվածի վերջի դրությամբ՝

ՄԻԱՎ-ով ապրող ՀՀ քաղաքացիների թիվը 4428 է (հաշվարկային թիվը 5900 է)։

Հակառետրովիրուսային /ՀՌՎ/ բուժում է ստանում3398 ՀՀ քաղաքացի:

 

2023թ-ի ընթացքում ՀՀ-ում գրանցվել է․

 

ՄԻԱՎ վարակի 500 դեպք, որից 346-ը՝ արական (69,2%), 154-ը՝ իգական (30,8%) սեռի շրջանում։

ՁԻԱՀ-ի 221 դեպք, որից 162-ը՝ արական (73,3%) և 59-ը՝ իգական (26,7%) սեռի շրջանում:

Մահվան 79 դեպք, որից 61-ը՝ արական (77,2%) և 18-ը՝ իգական (22,8%) սեռի շրջանում:

Երեխաների շրջանում (0-14 տարեկան) արձանագրվել է ՄԻԱՎ վարակի 5 դեպք։

2023թ․-ի և 1988-2023թթ. ընթացքում (ընդհանուր) ՀՀ քաղաքացիների շրջանում հայտնաբերված ՄԻԱՎ վարակի դեպքերի բաշխում ըստ տարիքային խմբերի։

 

ՄԻԱՎ վարակի արձանագրված դեպքերի (1988-2023թթ․) հարաբերական բաշխումն ըստ մարզերի՝ 100․000 բնակչի հաշվարկով, ցույց է տալիս, որ ՀՀ-ում ՄԻԱՎ-ի տարածվածության ամենաբարձր ցուցանիշը Շիրակի (275) մարզում է, որին հաջորդում է Լոռու (248), այնուհետև Գեղարքունիքի (235) մարզը։

Բոլոր փոխանցման ուղիները բաժանվում են 2 խմբի՝ արհեստական և բնական: Արհեստական ուղիներ 1. բժշկական միջամտություններ, արյան և արյան բաղադրամասերի փոխներարում, օրգանների փոխպատվաստում, բոլոր տեսակի բժշկական միջամտություններ, 2. ոչ բժշկական միջամտություններ, ներերակային թմրամոլություն, դաջվածք, պիրսինգ և այլն:

Բնական ուղիներ 1. սեռական, հատկապես՝ հոմոսեքսուալ շփումների դեպքում 2. մորից պտղին՝ ուղղահայաց տրանսպլացենտար և հատկապես՝ ծննդաբերության ժամանակ Արյան մինիմալ վարակիչ դոզան 0.1մլ է:

2023թ․ և 1988-2023թթ. ընթացքում (ընդհանուր) ՀՀ քաղաքացիների շրջանում հայտնաբերված ՄԻԱՎ վարակի դեպքերի բաշխում ըստ փոխանցման ուղիների։

2021թ.-ի ՄԻԱՎ վարակի վերաբերյալ հետազոտությունների տվյալներով՝ ՀՀ-ում ՄԻԱՎ վարակի խոցելի խմբերի չափերն են՝

• թմրամիջոցների ներարկային օգտագործողներ (ԹՆՕ) – 14 110,
• տղամարդու հետ սեռական կապեր ունեցող տղամարդիկ (ՏՍՏ) – 22 716,
• կոմերցիոն սեռական ծառայություններ տրամադրող կանայք (ԿՍԿ) – 8 140,
• տրանս անձինք (ՏԱ) – 1 015:

ՄԻԱՎ-ի տարածվածությունը խոցելի խմբերում կազմում է՝

• ԹՆՕ-ների շրջանում՝ 2,6%,
• ՏՍՏ-ների շրջանում՝ 5%,
• ԿՍԿ-ների շրջանում 0,2%,
• ՏԱ-ների շրջանում՝ 2,5%:

2023թ․ գրանցված նոր դեպքերի գերակշիռ մասի փոխանցման ուղին հետերոսեքսուալն է՝ կազմում է 82,4%, հաջորդում են հոմոսեքսուալ հարաբերությունները 11,2%, թմրամիջոցների ներարկային օգտագործումը 3,4%, մորից երեխային փոխանցումը 1% և անհայտ՝ 2%:

ՄԻԱՎ վարակի կանխարգելման ծրագրերի շրջանակներում 2023թ.-ի ընթացքում արձանագրվել է մորից երեխային ՄԻԱՎ-ի փոխանցման կանխարգելման 60 դեպք, ՄԻԱՎ վարակի նախակոնտակտային կանխարգելում՝ 77 դեպք և ՄԻԱՎ վարակի հետկոնտակտային կանխարգելման՝ 64 դեպք:

Հետկոնտակտային կանխարգելումը (ՀԿԿ) բժշկական միջամտություն է, որն ուղղված է ՄԻԱՎ-ի հետ հնարավոր շփումից հետո վարակման վտանգի նվազեցմանը: ՀԿԿ միջոցառումները ներառում են՝ առաջին օգնություն, խորհրդատվություն և վարակման վտանգի գնահատում, տեղեկացված համաձայնության ստացումից հետո ՄԻԱՎ-ի վերաբերյալ հետազոտության անցկացում և, կախված վարակման վտանգի աստիճանից, ՀՌՎ բուժման կարճատև կուրսի (28 օր) տրամադրում, հետագա դիսպանսերային հսկողություն և հոգեբանական աջակցություն:

ՀԿԿ անցկացնելու վերաբերյալ որոշումը կայացվում է ռիսկի գործոնների կլինիկական գնահատման արդյունքների հիման վրա: ՀԿԿ տրամադրվում է ՄԻԱՎ-ի հետ մասնագիտական և ոչ մասնագիտական շփման ենթարկված անձանց:

2024թ. փետրվարից սկսած՝ պետպատվերի շրջանակում ՄԻԱՎ վարակի հետկոնտակտային կանխարգելումն անվճար է տրամադրվում ոչ միայն մասնագիտական վարակման վտանգի ենթարկված, այլև ՄԻԱՎ վարակ հավանական ունեցողի հետ ոչ մասնագիտական շփում ունեցած անձանց:

Հետկոնտակտային կանխարգելման տրամադրումը կատարվում է ռիսկի գործոնների գնահատման արդյունքների հիման վրա:

Նախակոնտակտային կանխարգելումը (ՆԿԿ) բժշկական միջամտություն է, որն ուղղված է ՄԻԱՎ վարակ չունեցող անձանց շրջանում, որոնց մոտ առկա է ՄԻԱՎ-ով վարակվելու զգալի վտանգ, ՀՌՎ դեղերի կիրառմամբ ՄԻԱՎ վարակի կանխարգելմանը»։