Քանի դեռ չափազանց ուշ չէ. New Eastern Europe-ի անդրադարձը ԼՂ հակամարտությանը

Համաշխարհային Մամուլ 11 Ապրիլ, 2016 21:46

Ապագա պատմաբանի համար, ով կարդում է Եվրոպայի պատմությունը, Լեռնային Ղարաբաղի խնդիրը հավանաբար ավելի մեծ սպառնալիք չպարունակի, որքան հիմա։ Լեռնային Ղարաբաղը ժամանակ առ ժամանակ հայտնվում է թերթերի էջերին։ Ցավոք, այդպես միշտ չի եղել, սակայն Լեռնային Ղարաբաղի պաշտպանության բանակի և մեծապես զինված ադրբեջանական բանակի միջև այժմ բախումներ են տեղի ունենում: Այդ մասին neweasterneurope.eu կայքում գրում է «Հայաստանի եվրոպացի բարեկամներ» կազմակերպության տնօրեն Էդուարդո Լորենցո Օչոան:

«Արևմուտքում Ղարաբաղը հաճախ արհեստականորեն ներկայացվել է որպես «ռուսական օգնությամբ հայկական ագրեսիա՝ ուղղված ադրբեջանական տարածքը գրավելուն», և ցավոք, Եվրոպայում ոմանք տրվում են դրան։ Երբեմն մեզ ստիպում են արհեստական տարբերություններ դնել մեր սեփական արժեքների և ազգային շահերի միջև։ Գիտակցելով սկզբունքների կարևորությունը՝ մենք հպարտ ենք զգում, որ կարող ենք քննադատորեն քննել մեր անձը, վերաբերմունքը և ապրելակերպը, և մինչ սկզբունքներ ունենալն անհրաժեշտություն է՝ դոգմաների մեջ ընկնելը վտանգավոր է: Մենք երբևէ փորձե՞լ ենք քննադատաբար վերաբերել մեր տված պիտակներին, ինչպես «անջատողականն է»։ Մեզանից մեկը հասկանո՞ւմ է, որ «անջատված» երկիրը կարող է ավելի կայուն և շատ ավելի ժողովրդավարական լինել, քան նախկին իշխանությունը: Այդպես է վարվում Freedom House ոչ կառավարական կազմակերպությունը, որը Ղարաբաղին դասակարգում է որպես «մասամբ ազատ» երկիր՝ Ադրբեջանի համեմատ, որը «ոչ ազատ» երկիր է։

Ապրիլի 2-5-ի ընթացքում տեղի ունեցածն ուղենիշ է այս հակամարտության նկատմամբ մեր վերաբերմունքի համար և կոտրել է մի քանի դոգմաներ, որոնք գերակայում էին Եվրոպայի քաղաքական դաշտում վերջին երկու տասնամյակի ընթացքում։ Միջազգային հանրությունն այս թվացյալ անլուծելի հակամարտությունից նախևառաջ հասկացավ այն, որ Ադրբեջանը շահագրգռված է ռազմական գործողությունների վերսկսմամբ: Շատ միջազգային ճանաչված think tank-եր՝ «ուղեղային կենտրոններ», ինչպես «Միջազգային ճգնաժամային խումբը», «Chatham House»-ը, ինչպես նաև հեղինակավոր փորձագետներ, ինչպես Թոմաս դե Վաալն ու Վլադիմիր Կազիմիրովը, նշեցին, որ Բաքվի վարչակարգը շահագրգռված է պատերազմ սկսելու հարցում և այդ պատճառով պատասխանատու է հակամարտությունը վերսկսելու համար:

Երկրորդ՝ Ադրբեջանի զորքերը պատերազմական հանցագործություններ են գործել՝ սպանելով 12-ամյա երեխայի և վիրավորելով երկու այլ քաղաքացու ղարաբաղյան Թալիշ գյուղի կարճատև գրավման ժամանակ։ Հեղինակը նշում է նաև տարեց զույգի սպանությունը և խոշտանգումը՝ նշելով, որ ականջներ կտրելն «Իսլամական պետությանը» բնորոշ ոճ է։

Կարևոր է, որ միջազգային հանրությունը սկսեց տարբերակել Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետությունը և Հայաստանը։ Միջազգային մեդիա հսկա CNN-ը հարցազրույց է վերցրել ԼՂՀ արտգործնախարար Կարեն Միրզոյանից և Ադրբեջանի արտգործնախարարից, իսկ Al Jazeera-ն և France24-ը մեկնաբանություններ են խնդրել համապատասխանաբար ԱՄՆ-ում և Ֆրանսիայում ԼՂՀ պատվիրակներից։ ԱՄՆ պետքարտուղարության խոսնակի ուղերձը, որտեղ ընդգծվում էր նաև ինքնորոշման սկզբունքը, զարմանալի չէ՝ հաշվի առնելով Ադրբեջանի նախագահի ավելի ու ավելի բռնակալ իշխանության ձևը, երկրում մարդու իրավունքների հետ կապված վիճակը, կոռուպցիան և օֆշորային սկանդալները, ինչպես ցույց են տվել «պանամական փաստաթղթերը»։

Միջազգային հանրությունն աստիճանաբար ստանում է նաև այս փոքր պատերազմից ամենակարևոր ուղերձը։ Միջազգային հանրությունը պետք է գործի անցնի, քանի դեռ չափազանց ուշ չէ։ Ադրբեջանի հարձակումները քաղաքացիական բնակչության վրա պարզ ցույց են տալիս Ղարաբաղի ժողովրդին իր հողից ջնջելու մտադրությունը: Թուրքիան իր հերթին, որը չի ճանաչել Հայոց ցեղասպանությունը, խրախուսում է Ադրբեջանին լուծել իր սեփական «Հայկական հարցը»։ ԵՄ թեկնածու երկիրը, որը կարող էր կայունացնող դեր խաղալ իր տարածաշրջանում, ամեն կերպ օգնում է Ադրբեջանին իր հակահայկական քաղաքականությամբ։ Թուրքիայում հայկական ուրվական քաղաքները մատնանշում են, թե որն է Թուրքիայի պատկերացումը հայերի վերաբերյալ։ Մենք չենք կարող և չպետք է հանդուրժենք մեկ այլ Հայոց ցեղասպանություն հենց Եվրոպայի դարպասների մոտ:

Հուսով եմ, որ պագա պատմաբանը կկարդա այս հոդվածը որպես սերտած մի դաս, այլապես բոլորին կդատի պատմությունը՝ հնագույն քաղաքակրթության վերացումը կանխելու կամքի բացակայության համար, եզրափակում է հեղինակը: