Մահը վերափոխվեց կյանքի, Խաչը մահվանից դարձավ կյանքի խորհրդանիշ․ Սուրբ Խաչի տոն

Սեպտեմբերի 15-ին եկեղեցիներում կկատարվի խաչի բարձրացման հանդիսավոր արարողություն, քանի որ նշելու ենք Խաչին նվիրված տոներից ամենակարևորը: Օրվա մասին է պատմում սրբազան ավանդությունը, որն ընդհամենը անցյալում կատարված մի դեպք չէ, այլ կարևոր խորհուրդ ունի մեզ համար:

Տոնի խորհուրդը ներկայացնում է Արաբկիրի Սուրբ Խաչ եկեղեցու խորհրդակատար Տեր Տիգրան քահանա Բադիրյանը:

Սրբազան ավանդությունը վկայում է…

Խաչվերացի ավանդության հիմքում չկա Քրիստոսի անմիջական ներկայությունը՝ ի տարբերություն Սուրբ Ծննդի, Հարության, Պայծառակերպության տոների, սակայն այն ևս տաղավար է՝ խորհրդանշելով մարդու հավատն Աստծո նկատմամբ, տնօրինական իրադարձությունների վերապրումը յուրաքանչյուր մարդու կյանքում, նշում է Տեր Տիգրանը: Տոնը նվիրված է գերությունից խաչի վերադարձի և փառաբանության հիշատակին: Խաչվերաց նշանակում է՝ խաչը վեր բարձրացնել: 

Ըստ ավանդության՝ 610 թվականին Պարսկաստանի Խոսրով Բ Փարվեզ ամբարիշտ թագավորը, Հռոմի Հերակլ կայսեր հետ պատերազմելիս, հաղթանակ է տանում, գրավում Երուսաղեմը: Սրի է քաշվում և գերեվարվում տեղի բնակչությունը: Զինվորներն իրենց հետ տանում են նաև Հիսուս Քրիստոսի Խաչափայտը: 628 թվականին Հունաց Հերակլ կայսրը ներխուժում է Պարսկաստան, տեղի է ունենում պատերազմ՝ հանուն Խաչափայտի: Կայսրը հաղթանակում է և Պարսկաստանից թափորով խաչը վերադարձվում է Երուսաղեմ: Ավանդությունը վկայում է, որ ճանապարհին Խաչափայտն անցնում է նաև Հայաստանով, որտեղ պարսիկները նորից են փորձում ետ վերցնել այն, բայց հայերը հետ են մղում հարձակումը և Խաչի տեղում մի աղբյուր է բխում: Վայրը հետագայում դառնում է ուխտատեղի:

Խաչը՝ կյանքի խորհրդանի

Հռոմեացի փիլիսոփա Ցիցերոնն ասում էր, որ մարդկությունը երբեք ավելի դաժան մահապատիժ չէր մտածել, քան խաչելությունը: Խաչյալը մարմնի բոլոր բջիջներով զգում էր ցավը, քանի որ գամերը մեխվում էին նյարդային հանգուցների վրա:

Ինչո՞ւ է ժամանակին մահվան այդքան դաժան գործիքն այսօր երկրպագելի մեզ համար:

«Խաչը Տիրոջ խաչելությունից հետո ասոցացվեց կյանքի հետ: Տերը մահով մահվանը հաղթեց: Մահը վերափոխվեց կյանքի: Խաչը մահվանից դարձավ կյանքի խորհրդանիշ: Սա մարդու փրկության և կյանքի բովանդակային փոփոխության խորհուրդն ունի»,- նշում է Տեր Տիգրանը: 

Խաչը մահվան գործիք էր հեթանոսների համար, ովքեր չէին ճանաչում ճշմարիտ Աստծուն։

«Այն մարդիկ, որոնք չենք ճանաչում ճշմարիտ Աստծուն, խաչը շարունակում է մնալ մահվան գործիք»,- հիշեցնում է քահանան ու մեջբերում ավետարանական խոսքը, որն արդի է նաև մեր ժամանակների համար. «Խաչի քարոզությունը կորուսյալներին հիմարություն է, իսկ մեզ՝ փրկվածներիս համար՝ Աստծու զորություն» (Կորնթացիներին 1:18):

Գտնել ու այլևս չկորցնել խաչը

Սուրբ Խաչի տոնն ունի հստակ ուղերձ յուրաքանչյուրիս համար, քանի որ Աստված մեզ ճանաչում է անհատապես։ Սուրբ Գրքում մարդու անձնական ընկալումը կարևոր տեղ է գրավում: Աստված Մովես մարգարեին անունով կանչեց, առաքյալներին դիմում էր անունով:

«Աստված իր արյունը հեղեց բոլորի համար, ով ընդունում է և ճանաչում Տիրոջը՝ որպես Փրկիչ: Իր արյունով մաքրեց բոլորիս: Այս տոնը անհատապես յուրաքանչյուրիս համար, միգուցե մեր կյանքում կորցրած խորհրդի, Խաչի և Խաչյալի հանդեպ հավատքի վերագտնումն է»,- մեկնաբանում է Տեր Տիգրանը:

Տոնը պատգամում է գտնել ու այլևս չկորցնել խաչը սեփական անձում, իսկ գտնել, նշանակում է ընկալել մտերմությունն Արարչի հետ: 

«Տոնն ունի Տիրոջ խաչելության հարատևության, մշտապես արդիականության, մեր կյանքում Աստծո արյան մշտամնա ներկայության խորհուրդը»,- հավելում է քահանան:

Տոնը՝ եկեղեցում

Սուրբ Խաչի տոնին եկեղեցիներում մատուցվում է Սուրբ Պատարագ: Երեկոյան մեծ հանդիսավորությամբ կատարվում է Խաչվերացի թափորը: Խաչը զարդարվում է գույնզգույն ծաղիկներով, ռեհանով։ Այն պտտեցնում են եկեղեցու շուրջը, որը խորհրդանշում է Խաչափայտը՝ Հայկական լեռնաշխարհով դեպի Երուսաղեմ տանելը: Կատարվում է անդաստանի կարգ: Քահանան օրհնում է աշխարհի չորս կողմերը՝ խաղաղություն խնդրելով Աստծուց։ Արարողությունից հետո սկսում է երեկոյան ժամերգությունը: Հաջորդ օրը մեռելոց է, եկեղեցիներում մատուցվում է Սուրբ Պատարագ, կատարվում է հոգեհանգստյան կարգ, որից հետո այցելում են հանգուցյալների շիրիմներին:

Այս թեմայով «Մենք չենք մոռանալու այն մարդուն, որն իր կյանքի գնով կռիվ տվեց ճշմարտության համար»․ պաշտպան Ավստրիայի Սուրբ Հռիփսիմե եկեղեցում Խաչվերաց տոնին պատարագ մատուցվեց Նիդերլանդների Սուրբ Գրիգոր Լուսավորիչ եկեղեցում Խաչվերացի տոնին պատարագ է մատուցվել Վարչապետը տիկնոջ հետ այցելել է Գյուղական կյանքի և ավանդույթների 11-րդ փառատոն «Հրապարակ». Փաշինյանը բաց չի թողնի՞ ցարի «խաչը համբուրելու» առիթը Հո ես ձրիակե՞ր չեմ, երբ հրաժարական չտվեցի, որոշեցին կաշառել, թե մինչև կյանքի վերջ թոշակ կստանաք. Հրայր Թովմասյան (տեսանյութ) Մայր Աթոռին ընծայաբերվել է Սուրբ Վլաս եպիսկոպոս Սեբաստացու մասունքը Ուղիղ․ Սրբազանն ու աջակիցները հավաքվել են Սուրբ Աննա եկեղեցու բակում Աղթամարի Սուրբ Խաչ եկեղեցում պատարագ է մատուցվել «Սուրբ Հովհաննես» կոչվող մատուռի մոտակայքում քաղաքացին ընկել է սարալանջին