Նյարդաբանը խորհուրդ է տվել որոշակի օրերին սոված չմնալ Բժիշկը ցրել է շոգեբաղնիքի օգտակարության մասին հայտնի առասպելը Թել Ավիվը կարող է Գազայում էթնիկ զտումներ իրականացնել․ Գուտերեշը զգուշացնում է Վիկտոր Օրբանը խոստովանել է, որ իր համակրանքը Թրամփի կողմն է ՀՀ կառավարությունը արհեստական խոչընդոտներով տապալել է արցախցիների բնակապահովման ծրագիրը Ինչքան ժամանակ է՝ մեզ ուզում են թևերի բաժանել, բայց մենք չենք բաժանվում. Վահագն Ալեքսանյան 736 մլն դրամ՝ հեծանիվներ գնելու համար Ծաղկաձորի քաղաքապետի ճոխ գնումը ԱՄՆ-ը բարձր է գնահատում ՀՀ և Ադրբեջանի միջև սահմանազատման կանոնակարգի ձևակերպումը Աննա Հակոբյանը լուսանկարներ է հրապարակել՝ ինչ տեսքով է մասնակցել «հաջողակ տղամարդկանց հետ» ընթրիքին Շրջանառության մեջ է դրվում Երվանդ Մանարյանի ծննդյան 100-ամյակին նվիրված նամականիշ Պետրակովը հայկական ֆուտբոլին հնարավորություն տվեց, որ ազգային հավաքականը կարողանա լավ խաղալ․ Դոխոյան 

Անկարա-Երևան հարաբերություններ այլևս չկան. Ադրբեջանն այժմ սեղանի շուրջ է՝ որպես երրորդ կողմ. թուրք լրագրող

Արտակարգ Պատահար

Ermenihaber.am-ը Հայոց ցեղասպանության վերաբերյալ բացառիկ հարցազրույց է անցկացրել թուրք լրագրող, գրող Սերդար Քորուջուի հետ։ Նա ծնվել է Ստամբուլում։ Ավարտել է տեղի համալսարանի փիլիսոփայության ֆակուլտետը։ Աշխատել է տարբեր հեռուստաալիքների լրատվական ծրագրերի բաժիններում որպես խմբագիր, պրոդյուսեր, խորհրդատու։ Հայոց ցեղասպանության թեմայով Քորուջուն հրապարակել է բազմաթիվ գրքեր:

– Դուք, որպես մարդ, հայ ժողովդի ցավը ինչպե՞ս եք ընկալում։ Եթե դուք լինեիք հայ ժովովրդի զավակը, այդ վերքը ինչպե՞ս կբուժեիք։

– Ես չեմ կարող լիովին հասկանալ հայ ժողովրդի ցավը: Որովհետև ցավը, սուգը զգում և հասկանում է միայն այն ապրողը: Նմանատիպ բաներ ապրածները կարող են կարեկցանք ունենալ այդ ցավի, սգի նկատմամբ: Բայց նույնիսկ նրանք չեն կարող լիովին հասկանալ: Ինչքան էլ հետազոտություններ անեք, անհնար է ունենալ այդ զգացումը: Դա պետք է ինքներդ ապրեք, անմիջականորեն զգաք:

Ինչ վերաբերում է վերքի ապաքինման ճանապարհին… Ամենակարևոր գործոնը, կարծում եմ, հարգանքն է, անցյալի նկատմամբ հարգանք ցուցաբերելը… Այսինքն, եթե դուք ունեք ցավ, սուգ, և մեկը գալիս է ու փորձում է այն արժեզրկել, ինչպե՞ս կարող եք հաղորդակցվել նրա հետ: Եվ քանի որ չեք կարող հաղորդակցվել, ո՞վ կարող է մեղադրել ձեզ: Կարծում եմ՝ ոչ ոք չի կարող: Առաջնահերթ հարցն ուղղակի սա է. հարգանք ցուցաբերել հայ հանրության ցավի, ցեղասպանության կորուստների նկատմամբ…

– Դուք շատ եք խոսում և գրում Հայոց ցեղասպանության մասին։ Ո՞րն է ձեր նպատակը։

– Այս հարցն ինձ շատ տարբեր շրջանակների մարդկանց կողմից է տրվում։ Ոմանք քննադատելու, ոմանք էլ իրոք հասկանալու համար են հարցում։ Ըստ իմ որոշ լիբերալ ընկերների՝ իմ արած աշխատանքը «ազգայնական» բնույթ ունի։ Անգամ ի շահ Անկարայի… Քանի որ Թուրքիայից ոչ հայ անձը զբաղվում է Հայոց ցեղասպանության թեմայով, կարելի է դրական համարել «հանցագործ ինքնության» տեսանկյունից։

Բայց պիտի մի բան հստակ նշեմ. Ցեղասպանության հարցերով աշխատանքն արվում է ցեղասպանության ենթարկավածների համար, այլ ոչ թե հանցագործ ինքնության։ Այսինքն երբ գերմանացին ուսումնասիրում է ցեղասպանության հարցը, դա պետք է անի ոչ թե «գերմանականության» համար, այլ ցեղասպանության թիրախ հանդիսացող խմբերի համար, ինչպիսիք են հրեաները, գնչուները և համասեռամոլները։ Նույնը վերաբերում է նաև թուրքական օրինակին։

Հայոց ցեղասպանության վերաբերյալ աշխատելն իրականում պատասխանատվություն է։ Ես 24 տարի է, ինչ զբաղվում եմ լրագրությամբ։ Այս ոլորտում գրելու պատասխանատվությունը զգում եմ։ Եվ հավատացեք, ես ոչ մեկից չեմ թաքցրել իմ տեսակետները։ Ցավոք սրտի, իմ մուտքն այս ասպարեզ եղավ Հրանտ Դինքի սպանությունից հետո։ Ասում եմ ցավոք սրտի, քանի որ չէի ցանկանա, որ այն մոտիվացիան, որն ինձ ստիպել է ուսումնասիրել ցեղասպանությունը հիմնված լինի մեկ այլ ցավի վրա։ Շատ երիտասարդ էի, 23 տարեկան էի։ Թեև Հայոց ցեղասպանության մասին քննարկումներ կային, բայց թեմայից այդքան տեղյակ չէի։ Սկսեցի հետաքրքրվել, կարդալ և իմանալ Դինքի սպանությունից հետո։ Այսինքն այն ինձ համար առաքելություն է և պատասխանատվություն։

– Աշխարհը զարգանում է և հասարակությունները փորձում են քաղաքակիրթ դառնալ, սկսում են այլ կերպ նայել և ընդունել տեղի ունեցած իրադարձությունները։ Ձեր կարծիքով կգա՞ մի օր, երբ թուրք հասարակությունը պատրաստ կլինի առերեսվել Հայոց ցեղասպանության հետ։

– Դժվար է ասել, որ աշխարհում փոփոխությունները դեպի ավելի լավն են գնում։ Իշխանության են գալիս շատ ավելի ազգայնական-պահպանողական իշխանություններ։ Ռասիզմը ավելի շատ է աճում։ Այնպես որ աշխարհի չորս կողմում սոցիալական մեդիայում նույնիսկ Հոլոքոստն այժմ հեշտությամբ կարելի է քննարկել։ Մարդիկ նույնիսկ կարող են ասել, որ համաձայն են Հիտլերի հետ։ Նրանք մեծ ատելությամբ փորձում են յուրովի արդարացնել 6 մլն հրեաների սպանությունը, որից 1.5 միլիոնը եղել են երեխաներ։

2023-ի հոկտեմբերի 7-ին ՀԱՄԱՍԻ-ի հարձակումից հետո Իսրայելի սկսած գործողությունը հանգեցրել է հազարավոր քաղաքացիական զոհերի և դրանում կա հակասեմականության ազդեցությունը։ Քանի դեռ աշխարհում մթնոլորտն այսպիսին է, Թուրքիայում Հայոց ցեղասպանության հետ առերեսվելու հետ կապված դրական քայլ դժվար է ակնկալել։

– Փոխվում է Թուրքիայի կառավարությունը, բայց չի փոխվում Հայոց ցեղասպանության հանդեպ ժխտողականությունը։ Ի՞նչ եք կարծում, կգա՞ մի օր, երբ Թուրքիան կընդունի և կճանաչի Հայոց ցեղասպանությունը։

– Մենք տեսել ենք այն օրերը, երբ Թուրքիայում բարձրաձայն քննարկվում էր Հայոց ցեղասպանությունը։ Դա տեղի է ունեցել ոչ վաղ անցյալում։ Օրինակ Թուրքիայի Հանրապետությունում առաջին անգամ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանի վարչապետության շրջանում հայերի համար հրապարակվել է ցավակցական ուղերձ և այդ օրվանից ի վեր ուղերձն ապրիլի 24-ին հղում են Հայոց պատրիարքարանին։ Դա կարևոր է, որովհետև «հարգանքով է հիշում օսմանյան հայերին և ցավակցում նրանց ժառագներին» արտահայտությունը ցույց է տալիս, որ Թուրքիայի հին քաղաքականությունը որոշ չափով փոխվել է, այն փոխարինվել է հարգանքով հիշելուն։ Բայց, այնուամենայնիվ անհնար է այսօր հուսալ, որ վաղն ամեն ինչ կփոխվի։

«Արդյո՞ք Թուրքիայում հանցագործություն է 1915-ի իրադարձությունները որպես ցեղասպանություն որակելը։ Եվ արդյո՞ք նման պնդումներ անողները քրեորեն կհետապնդվեն» հարցին ի պատասխան Թուրքիայի արտգործնախարարությունը պարզաբանել է հետևյալը. «1915 թվականի դեպքերը Թուրքիայում տաբու չեն: Իրարից տարբերվող պատմություններ պաշտպանելը օրինական է արտահայտվելու ազատության համատեքստում»: Բայց այսօր էլ Թուրքիայում Հայոց ցեղասպանության եզրույթը օգտագործելն ենթակա է քրեական հետապնդման։

Թեև այս հոդվածով դատվողների բանտարկության ենթարկվելու հավանականությունը մեծ չէ, բայց տեսնում ենք, որ Հրանտ Դինքին սպանության թիրախ դարձրած 301-րդ հոդվածը «Թուրքությունը, Հանրապետությունը կամ Թուրքիայի Ազգային Մեծ Ժողովը հրապարակայնորեն վիրավորելու» հանցանքի համար, դեռևս գործում է:

Այս գործընթացի տխուր կողմն այն է, որ եթե «ցեղասպանություն» բառի օգտագործման համար «թրքությունը վիրավորելու» հանցանք սահմանվի, ապա դա պետք է կիրառվի ոչ թե այդ արտահայտությունն օգտագործողների, Հայոց ցեղասպանության վերաբերյալ ուսումնասիրողների կամ հետազոտողների նկատմամբ, այլ նրանց նկատմամբ, ովքեր ցեղասպանության խարանը կպցնում են թուրքերի ճակատին և նույնիսկ թուրքերի հետ միասին ցեղասպանությանը մասնակցած այլ ժողովուրդների ճակատին: Այսինքն՝ ցեղասպանության կատարողների համար, որոնց անունները այսօր տրվում են դպրոցներին և փողոցներին…

– Դուք, որպես Թուրքիայի քաղաքացի և լրագրող, ինչպե՞ս եք գնահատում Թուրքիայի պաշտոնական քաղաքականությունը Հայոց ցեղասպանության հարցում։

– Պատմության հետ առերեսվելը, պատմության մասին խոսելը դժվար է յուրաքանչյուր երկրի համար, հատկապես եթե դուք հանցագործի աթոռին եք։ Մյուս կողմից ուշագրավ են նաև Հայաստանում ծավալվող քննարկումները։ Ցեղասպանության 109-րդ տարելիցին ընդառաջ «ցեղասպանության զոհերի ցուցակի» վեճը, կամ Փաշինյանի կողմից «ցեղասպանություն» իրավական եզրույթի փոխարեն «Մեծ եղեռն» արտահայտության կիրառումը և այն հայտարարությունը, որ դա հետքայլ չէ…

Դժվար է ասել, թե ի՞նչ կլինի, կամ չի լինի՝ որպես սրա շարունակություն երկու կողմերի համար, բայց մի բան պետք է ասեմ ապագայի մասին։ 2020 թվականից հետո, կարծում եմ, Անկարա-Երևան հարաբերություններ այլևս չկան։ Անհնար է սկսել կարգավորման նախկին գործընթացը, այսինքն՝ երբ երկու երկրների միջև հարցեր էին քննարկվում: Եթե ​​ինչ-որ գործընթաց էլ մեկնարկի, ապա Ադրբեջանն այժմ սեղանի շուրջ է որպես երրորդ կողմ։ Դա նույնպես պետք է հաշվի առնել և հնարավոր չէ դա բացառել բանակցություններից։

Թուրքիայի և Ադրբեջանի միջև տասնամյակներ շարունակ գոյություն ունեցող անջատվածությունը, հաղորդակցության բացակայությունը վերջին ժամանակներս լրացվել է, և ինչպես շատ լավ գիտի Հայաստանը, հաստատվել է ուժեղ դաշինք, բառիս բուն իմաստով «մեկ ազգ, երկու պետություն» ոգին: Այսինքն, կամ տեղի կունենա Անկարա-Բաքու-Երևան նորմալացում, կամ էլ կշարունակենք ապրել սահմանների և հաղորդակցության անջատման սահմանակից լինելու պայմաններում: Մեր ուսերին ծանր բեռներով…

Հետևե՛ք -ին Youtube-ում`
Գիտնականներն ապացուցել են, որ սովորական թեյը պաշտպանում է երեք լուրջ հիվանդություններից Նյարդաբանը խորհուրդ է տվել որոշակի օրերին սոված չմնալԲժիշկը ցրել է շոգեբաղնիքի օգտակարության մասին հայտնի առասպելըԹել Ավիվը կարող է Գազայում էթնիկ զտումներ իրականացնել․ Գուտերեշը զգուշացնում էՆերգաղթյալների ռուսերեն չիմացող երեխաներին չի կարելի դպրոց ընդունել. Մեդվեդև ՀՀ-ում վերաբացվել է Ստեփանակերտի վերականգնողական կենտրոնը․ ներկա է եղել Արցախի նախագահ Շարամանյանը Վիկտոր Օրբանը խոստովանել է, որ իր համակրանքը Թրամփի կողմն էՕդի ջերմաստիճանը կնվազի․ առաջիկա օրերի եղանակը Եթե պատերազմը շարունակվի այս նույն տեմպերով, ապա շատ հավանական է, որ Լիբանանը տարածքային կորուստներ ունենա ՀՀ կառավարությունը արհեստական խոչընդոտներով տապալել է արցախցիների բնակապահովման ծրագիրըԱռնոլդ Շվարցենեգերն աջակցություն է հայտնել Քամալա Հարիսին Ինչքան ժամանակ է՝ մեզ ուզում են թևերի բաժանել, բայց մենք չենք բաժանվում. Վահագն Ալեքսանյան736 մլն դրամ՝ հեծանիվներ գնելու համարՇիմոն Պերեսի նախկին խորհրդականն Իսրայելին կոչ է արել ճանաչել Հայոց ցեղասպանությունը և դեսպանություն բացել Երևանում Վալենսիայում ջրհեղեղի զոհերի թիվը հասել է 155-իԹրամփին չի հաջողվի Ուկրաինային ստիպել, որ տարածքներ զիջի. Զելենսկի Ծաղկաձորի քաղաքապետի ճոխ գնումըԱՄՆ-ը բարձր է գնահատում ՀՀ և Ադրբեջանի միջև սահմանազատման կանոնակարգի ձևակերպումըԱննա Հակոբյանը լուսանկարներ է հրապարակել՝ ինչ տեսքով է մասնակցել «հաջողակ տղամարդկանց հետ» ընթրիքինՇրջանառության մեջ է դրվում Երվանդ Մանարյանի ծննդյան 100-ամյակին նվիրված նամականիշՊետրակովը հայկական ֆուտբոլին հնարավորություն տվեց, որ ազգային հավաքականը կարողանա լավ խաղալ․ ԴոխոյանԿամավոր հանձնել ապօրինի պահվող զենք-զինամթերքը՝ խուսափելով քրեական պատասխանատվությունից․ ՆԳՆ ոստիկանություն Էրեբունու ՁՊՎ-ից ազատ են արձակվել քաղաքական ակտիվիստներ Աղվան Արշակյանը և Հայկ Նիկողոսյանը Ուֆայի օդանավակայանը դադարեցրել է աշխատանքը․ ո՞րն է պատճառը Փաշինյանի ուղղությամբ խնձոր նետելու մեջ կասկածվող արցախցի Առուստամյանի դատական նիստը հետաձգվեցԿարևոր «Գրին քարտի» խաղարկությանը մասնակցել ցանկացողների համարԲոլոր պայմաններին հարմարվում ենք, բայց նորմալ վայրում աշխատելու իրավունք ունենք․ ԵՊԿ-ի դասախոս (տեսանյութ)Նազիկ Ավդալյանի որդին մայրիկի տարեդարձին անակնկալ է մատուցել (տեսանյութ)Ինչ էր անում Շիրակի մարզպետ Մուշեղ Մուրադյանը ՔՊ գրասենյակում Դիլիջանի բնակչի ավտոտնակը պայթեցնելու վարույթով մեղադրանք է ներկայացվել վերջինիս հարևանին Սրբազան պայքարի երիտասարդները ակցիա կանցկացնեն ՄԻՊ գրասենյակի մոտ՝ ի աջակցություն ձերբակալվածներիՄեր հասարակության համար խորթ է, որ իր ծոցից դուրս եկած մարդկանց շուրթերից նման հակահայկական արտահայտություններ են հնչում. նախկին դեսպանը` Արարատ Միրզոյանի հայտարարության մասինԱսպրամ Կրպեյանն ու Գառնիկ Դանիելյանն այցելել են ապօրինի ձերբակալված 9 քաղաքացիներին ՀՀ նախագահը Իրանում նոր դեսպան է նշանակել Ադրբեջանը և ՌԴ-ն անընդհատ բողոքում են եվրադիտորդներից, որովհետև իրենց խանգարում են Հայաստանը իրար մեջ կիսել. Սարգսյան Իշխանական խոշոր հավաք՝ ՔՊ գրասենյակում, ներկա է Փաշինյանը, ԱԽՔ-ը, ԱԺ խոսնակը և այլքԱդրբեջանի կեղծիքն Ամբերդի վերաբերյալ․ «Գեղարդ» հիմնադրամ Վարչապետը աշխատակազմի ղեկավարի և Ավինյանի հետ ներկա է գտնվել Երվանդ Մանարյանի արձանի բացմանըՈւղիղ. Բողոքի ակցիա՝ ի պաշտպանություն ապօրինի ձերբակալված 9 քաղաքացիներիԵրեկ երեկոյան ձերբակալել են Կոնսերվատորիայի լավագույն ուսանողուհիներից մի քանի հոգու, նաև դպրոցահասակ. Վիկտոր ՄնացականյանԱրևմուտքը համառորեն իր ծառայություններն է պարտադրում հայ-ադրբեջանական հարաբերությունների կարգավորման գործում. Լավրով Հովհաննես Ավետիսյանին ձերբակալել են ապօրինի զենքի հետ կապված կասկածանքով․ Փաստաբան Վերաքննիչ քրեական դատարանի դատավոր է նշանակվել Տաթևիկ ԳրիգորյանըՀադրութից ու Շուշիից 2020 թվականին բռնի տեղահանվածներից շատերը չեն մասնակցել բնակապահովման ծրագրին. Ինչ նոր ծրագիր է առաջարկում կառավարությունը Գեղամ Մանուկյանի առաջարկը հակասում է օրենքի սկզբունքներին․ ՔՊ-ական (տեսանյութ) Գերմանիան փակում է երկրում Իրանի բոլոր գլխավոր հյուպատոսությունները 2025թ-ին բանակում նոր համազգեստ կունենանք. Հաստատվել է նաև Բանակի զարգացման հայեցակարգը. Սուրեն ՊապիկյանԲոլոր պայմաններին հարմարվում ենք, բայց նորմալ վայրում աշխատելու իրավունք ունենք․ ԵՊԿ-ի դասախոս (տեսանյութ) Կասեցվել է լավաշի արտադրամասի արտադրական գործունեությունը Հիմա եք սուտ խոսում, թե՞ այն ժամանակ, զեկուցագրում գրածը չեք ասում. Լևոն Քոչարյանը՝ բերետավորին (տեսանյութ)
Ամենադիտված