ՀՀ սահմանների ինչ փոփոխությունների է պատրաստվում գնալ Նիկոլ Փաշինյանը

44-օրյա պատերազմից հետո երկու երկրների միջև սահմանազատման և սահմանագծման գործընթաց սկսելը բանակցությունների առանցքային հարցերից է։ Այս գարնանը Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև սահմանագծման և սահմանային անվտանգության հանձնաժողով ստեղծվեց, որը գլխավորում են երկու երկրների փոխվարչապետերը։  Այսօր Ադրբեջանը խոսում է «համապարփակ փաստաթղթի», այլ ոչ թե պարզապես դելիմիտացիայի և դեմարկացիայի մասին․ հասկանալի է, որ Ադրբեջանի համար դելիմիտացիան իր մեծ պլանների մի փոքր մասն է։ Այս հարցում նրան անվերապահորեն զորակցում է Թուրքիան՝ Հայաստանին ուղղված «փաթեթային լուծման» գնալու պարբերական հորդորների տեսքով:

Փաշինյանը պնդում է, որ առանց իրավական հիմքի որևէ քարտեզ պարզապես գեղանկարչություն է։  Եվ այստեղ հարց է առաջանում, թե Հայաստանի սահմանների ո՞ր քարտեզներն են «օրինական» միջազգային իրավունքի տեսանկյունից։ Վարչապետի ընտանիքին պատկանող «Հայկական ժամանակը»  մի հոդված էր հրապարակել, որտեղ ներկայացված են Ադրբեջանի պահանջները հայկական կողմին։ Կետերից մեկը հենց սահմանագծմանն է վերաբերում։ Ըստ այս հրապարակման՝ Բաքուն գործընթացը ցանկանում է իրականացնել 1919-20 թվականների քարտեզներով: Սակայն, հայաստանցի քարտեզագիրներն ու պատմաբանները պնդում են՝ 1919-20 թվականների քարտեզները որևէ իրավական հիմք չունեն, և դրանց հիման վրա դեմարկացիա ու դելիմիտացիա սկսել պարզապես հնարավոր չէ։

Ակնհայտ է, որ Ադրբեջանը դեմարկացիայի եւ դելիմիտացիայի գործընթացի տակ հասկանում է բացառապես սեփական շահերին համապատասխանող եւ ոչ փոխզիջումային տարբերակ: Ինչպես արդեն գրել էինք՝ դեմարկացիայի և դելիմիտացիայի արդյունքում Հայաստանը կարող  է ադրբեջանական կողմին զիջել այսպես կոչված՝ անկլավները: Տավուշի «անկլավները» Ադրբեջանին հանձնելով՝ ունենալու ենք ռազմավարական մի շարք խնդիրներ։ Հայաստանը Վրաստանին ու Ռուսաստանին կապող ճանապարհի մի քանի հատվածներ Ադրբեջանի վերահսկողության տակ կհայտնվեն։ Ոսկեպարով են անցնում Իջեւան-Նոյեմբերյան-Վրաստան միջպետական մայրուղու 2-3 հատվածներ, որոնք, այդ տարածքը հանձնելու դեպքում, անցնելու են Ադրբեջանին: Այսինքն՝ եթե Գորիս-Կապան հատվածում Իրանի Իսլամական Հանրապետության հետ կապող մեր միջպետական ճանապարհի հատվածներ տվեցինք Ադրբեջանի վերահսկողությանը, այստեղ էլ տալու ենք ՀՀ-Վրաստան-ՌԴ ճանապարհը: Բարխուդարլու եւ Սոֆուլու գյուղերի տարածքները հանձնելու դեպքում մոտակա Այգեհովիտ ու Դիտավան գյուղերը սահմանագծից հեռու կլինեն մոտ 300-500 մետր, իսկ Ազատամուտ գյուղը Սյունիքի մարզի Շուռնուխ համայնքի նման կիսվելու է: Ադրբեջանին հանձնվող տարածքների մեջ շրջանառվում է նաեւ Արարատի մարզի Տիգրանաշեն (նախկին Քյարքի) գյուղի անունը: Տիգրանաշենի հանձնման դեպքում Երեւանը Վայոց ձորին, Սյունիքին, այնտեղից էլ Իրանի Իսլամական Հանրապետությանը կապող միջպետական մայրուղու մի հատվածի վերահսկողությունը կանցնի Ադրբեջանին՝ դրանից բխող բոլոր բացասական հետեւանքներով:

Կարո՞ղ է արդյոք Հայաստանը խուսափել այս գործընթացից։ Դելիմիտացիայից հրաժարվելը երբեք չի կարող պատերազմի պատճառ դառնալ իրավական տեսանկյունից։ Իրավական առումով պետությունները, ըստ այսօր գործող միջազգային իրավունքի, ունեն ուժի գործադրման իրավունք միայն երկու դեպքում։ Առաջինը ինքնապաշտպանության իրավունքն է, երբ քեզ վրա հարձակվում են, մյուսը՝ ՄԱԿ-ի անվտանգության խորհրդի թողտվությունն է, երբ կա համապատասխան միջազգային կառույցի բանաձև։ Մենք, ըստ էության, գործ չունենք այս դեպքերից որևէ մեկի հետ և պնդել, որ մի կողմը չի իրականացնում դելիմիտացիա կամ մի կողմը չի համաձայնվում կատարել պարտավորությունները՝ կլինեն դրանք բանավոր խոստումների տեսքով, թե պայմանագրից բխող պարտավորություններ, սխալ է։ Նման պնդումները որևէ կերպ չեն կարող հիմնավորել կամ արդարացնել ուժի գործադրումը, որովհետև դրանք ինքնապաշտպանության իրավունքի կատեգորիայի տակ չեն ընկնում:

Այս թեմայով Ցավալի է, որ խորանի առջևից հետևում է Ամենայն Հայոց դավաճանը՝ մարդ, ում «ջանքերով» պղծվել են տասնյակ ու տասնյակ օծյալ խորաններ. Ռուբեն Մելիքյան Թղթի կտորի վրա Ալիևի ստորագրության համար Փաշինյանը պատրաստ է միջանցք տալ. Արթուր Խաչատրյան Նիկոլ Փաշինյանն ու Աննա Հակոբյանը թիկնապահների ուղեկցությամբ մտան Մայր Տաճար. (տեսանյութ) Թղթի կտորի վրա Ալիևի ստորագրության համար Փաշինյանը պատրաստ է միջանցք տալ. Արթուր Խաչատրյան «Ուղեղլվա»․ Կոչ եմ անում բոլորին, որ անպայման այցելեն Արցախ․ Փաշինյանը՝ 2018-ին