Ովքեր և ինչպես են մսխում կառավարության վերցրած վարկերը

2022 թվականի հունիսի վերջի դրությամբ Հայաստանի պետական պարտքը կազմել է մոտ 9 մլրդ 933 մլն դոլար։ Այս մասին տեղեկանում ենք Ֆինանսների նախարարության հրապարակած վիճակագրությունից։ Այս առաջին վեց ամիսներին պետական պարտքն աճել է 706 մլն դոլարով կամ 7.7%-ով։ Պարտքն աճել է ներքին պարտքի հաշվին, մինչդեռ արտաքին պարտքը պակասել է։ Մասնավորապես, 2022 թվականի հունիսի վերջի դրությամբ Հայաստանի արտաքին պարտքը կազմել է 6 մլրդ 496 մլն դոլար, որը տարեսկզբի համեմատ կրճատվել է 152 մլն դոլարով կամ 2.3%-ով։ Ներքին պարտքը կազմել է 3 մլրդ 436 մլն դոլար՝ աճելով 859 մլն դոլարով կամ 33.3%-ով։

Հասկանալի է, որ կառավարությունը պետական պարտքը ավելացնում է ինչ-ինչ կարևոր խնդիրներ լուծելու նպատակով: Սակայն, արդյո՞ք այդ խնդիրները ստանում են իրենց լուծումը:  2019 թվականին Արժույթի միջազգային հիմնադրամը (ԱՄՀ) հաստատել է Հայաստանին 248.2 միլիոն ԱՄՆ դոլար հատկացնելու մասին ծրագիրը։ Այս գումարը նախատեսված էր Հայաստանի տնտեսական հիմնարար և կառուցվածքային բարեփոխումների իրականացման համար: Արդյո՞ք Հայաստանի տնտեսության մեջ տեղի են ունեցել այդ վերը նշված կառուցվածքային բարեփոխումները, ըստ էության՝ ոչ: Հայաստանի կառավարությունը գումարի ծախսման ուղղությունները փոխել է՝ այդ ծրագրով Հայաստանին հասու միջոցներն ուղղելով ոչ թե կառուցվածքային բարեփոխումներին, այլ նոր կորոնավիրուսային համավարակի հետևանքների մեղմանն ուղղված սոցիալ-տնտեսական միջոցառումների ֆինանսավորմանը, ինչը մի շարք տնտեսագետների գնահատմամբ՝ դարձավ ոչ թե աջակցություն, այլ փողի վատնում, որովհետև առանց գնահատելու տնտեսվարողների կարիքները՝ Կառավարությունը փող բաժանեց և՛ այդ փողի կարիքն ունեցող, և՛ չունեցող տնտեսվարողներին, անգամ նրանց, որոնց բիզնեսը կորոնավիրուսի համավարակի պայմաններում բարգավաճեց։ Ստացվում է, որ Վահան Քերոբյանը չի լուծել իր առջև դրված այն խնդիրը, որը լուծելու նպատակով էլ կառավարությունը վարկ է վերցրել:

Դեռևս 2013 թվականին Հայաստանը Միջազգային զարգացման ընկերակցության հետ կնքել էր 35 մլն ԱՄՆ դոլարի վարկային պայմանագիր Գեղարքունիքի մարզի Մարտունու ԲԿ և ՀՀ Վայոց ձորի մարզային հիվանդանոցի արդիականացման աշխատանքներն իրականացնելու համար։ Մասնավորապես, նշված գումարով պետք է իրականացվեին կառուցման շինարարական աշխատանքները, գնվեին բժշկական սարքավորումներ և կահույք։ Նախորդ իշխանության ժամանակ կնքված այս վարկային համաձայնագիրը 2020 թվականի մարտի 6-ին գործող Կառավարությունը ենթարկել է փոփոխության, ըստ որի Վայոց ձորի մարզի նոր մարզային հիվանդանոցի կառուցման և հագեցման աշխատանքները հանվել են վարկով նախատեսված միջոցառումների ցանկից։ Այսինքն՝ ՀՀ նախորդ կառավարությունը ստանձնել է պարտավորություն՝ 35 մլն ԱՄՆ դոլարով երկու բժշկական կենտրոն վերանորոգելու և կահավորելու համար, գործող Կառավարությունը որոշել է երկու ԲԿ-ի համար նախատեսված գումարով նորոգել մեկը, սակայն այստեղ էլ խնդիրներ են առաջացել, քանի որ նախատեսված գումարից 3 մլն ԱՄՆ դոլարն ուղղվել է այլ նպատակի, և հիմա նոր վարկ է վերցրել դեֆիցիտը փակելու համար։ Եվ այսպես, 2021թ․ փետրվարի 18-ին Հայաստանի Հանրապետության և Վերակառուցման և զարգացման միջազգային բանկի «IBRD» միջև ստորագրվել է 7.4 մլն ԱՄՆ դոլար գումարի չափով նոր վարկային համաձայնագիր՝ 35 մլն ԱՄՆ դոլար արժեքով վարկային համաձայնագրով ստանձնած, բայց չկատարած պարտավորությունները կատարելու համար։

Ինչպես գիտենք՝ կառավարության ծրագիրը ենթադրում է համապարփակ պայքար կոռուպցիայի դեմ և այդ նպատակով նույնպես Փաշինյանի կաբինետը միլիոնավոր դոլարների վարկեր է վերցրել: ՏՄՊՊՀ-ին Փաշինյանը հանձնարարել էր ստուգել՝ արդյո՞ք բենզա և գազալցակայաններում քաղաքացիներին չեն խաբում, սակայն այդ ստուգումների արդյունքների, պատժված տնտեսվարողների մասին հանրությունը այդպես էլ չտեղեկացվեց: Իսկ մենաշնորհ հասկացությունը շարունակում է տեղ ունենալ Նոր Հայաստանի տնտեսությունում։  Այդ հանգամանքը փաստում է նաև ՏՄՊՊՀ նախագահ Գեղամ Գևորգյանը, 2021 թվականի տարեկան հաշվետվությունից պարզ է դառնում, որ կառույցը կառավարության ծրագիրը իրագործելուց անչափ հեռու է: Ավելին՝ Գեղամ Գևորգյանը հրապարակայնորեն հայտարարում է, որ ինքը չի պայքարում մենաշնորհների վերացման համար: Ուշագրավ ինքնախոստովանություն է, ինչ խոսք:

Հայաստանի և Եվրոպական ներդրումային բանկի միջև  կնքվել էր ֆինանսական պայմանագիր, որով նշված բանկից համաֆինանսավորման համար կներգրավվի 5 մլն եվրո գումարի չափով վարկ՝ Երևանի Մետրոպոլիտենի վերականգնման ծրագրի երկրորդ փուլի իրականացման համար: Սակայն, չգիտես ինչու, այդ երկրորդ փուլը ձգվում է շուրջ երկու տարի և դեռ պարզ չէ՝ նոր կայարանը կառուցվելու է, թե ոչ: Ինքը` քաղաքապետ Հրաչյա Սարգսյանը, այս առումով սկեպտիկ է:

«Հիվանդությունների կանխարգելում և վերահսկում» ծրագրի 7,4 միլիոն դոլար գումարով լրացուցիչ ֆինանսավորումը, որը ամիսներ առաջ  հաստատվել է Համաշխարհային բանկի Գործադիր տնօրենների կողմից, կոչված էր նպաստելու Հայաստանի առողջապահական համակարգի հակազդեցությանը կորոնավիրուսային հիվանդությանը: Թե որքան հաջող է հակազդել քովիդի տարածմանը նախարարությունը և անձամբ նախարար Անահիտ Ավանեսյանը` գաղտնիք չէ: ՊՎԾ-ն և Հաշվեքննիչ պալատը ունեն հիմնավոր կասկածներ, որ համավարակի հակազդեցության համար վարկով վերցված գումարները պարզապես փոշիացել են:

Վերը նշվածները ընդամենը մի քանի դրվագներ են, որոնք, սակայն, ցույց են տալիս, թե ինչպես են հեղափոխական պաշտոնյաները մսխում միջազգային կառույցներից ստացած վարկերը. վարկեր, որոնք վաղը ծանր բեռի պես մնալու են քաղաքացիների ուսերին..

Այս թեմայով Փաշինյանի և Ալիևի հնարավոր հանդիպման հարցը կախված է բացառապես նրանցից․ Լավրով Ցավալի է, որ խորանի առջևից հետևում է Ամենայն Հայոց դավաճանը՝ մարդ, ում «ջանքերով» պղծվել են տասնյակ ու տասնյակ օծյալ խորաններ. Ռուբեն Մելիքյան Թղթի կտորի վրա Ալիևի ստորագրության համար Փաշինյանը պատրաստ է միջանցք տալ. Արթուր Խաչատրյան Նիկոլ Փաշինյանն ու Աննա Հակոբյանը թիկնապահների ուղեկցությամբ մտան Մայր Տաճար. (տեսանյութ) Թղթի կտորի վրա Ալիևի ստորագրության համար Փաշինյանը պատրաստ է միջանցք տալ. Արթուր Խաչատրյան