Պատրաստ ենք բացել մեր ճանապարհներն Ադրբեջանի և Թուրքիայի համար․ դա պետք է տեղի ունենա Հայաստանի ինքնիշխանության հիման վրա․ Փաշինյան

Վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը հոկտեմբերի 10-ին հարցազրույց է տվել Պետրոս Ղազարյանին, որի ընքացքում նաև անդրադարձել է այսպես կոչված՝ «Զանգեզուրի միջանցքը» բացելու մասին Թուրքիայի նախագահի կոչին․

Պետրոս Ղազարյան – Էրդողանը հայտարարեց, որ Հայաստանը պետք է ռացիոնալ լինի, իրատես լինի, կոնստրուկտիվ լինի, «Զանգեզուրի միջանցքը» բացի և այդ դեպքում Թուրքիան, Դուք գիտեք, թե ինքն ինչ կշիռ ունի Ադրբեջանի հետ այդ պրոցեսի վրա, կսկսի քայլ առ քայլ հարաբերությունները լավացնել: Այսինքն՝ մեզ Բրյուսելից առաջ բացատրում են, թե ինչ են ուզում:

Վարչապետ Նիկոլ Փաշինյան – Շատ լավ, բայց ես կարծում եմ, որ Թուրքիայի նախագահի հայտարարությունը նույնպես պետք է բաժանել դետալների: Ինչքան էլ դա ժամանակ կտանի, բայց շատ կարևոր է, որ մենք հասկանանք մի քանի բան. ես ինչքան կարդացել եմ՝ այնտեղ խոսքը գնում է հետևյալի մասին նա խոսում է Հայաստանի խոստման մասին, ճիշտ եմ չէ՞ հիշում:

Պետրոս Ղազարյան – Այո:

Վարչապետ Նիկոլ Փաշինյան – Արձանագրենք, որ Հայաստանի Հանրապետությունը որևէ մեկին որևէ խոստում չի տվել այն տերմինաբանության շրջանակներում, որն օգտագործվում է Թուրքիայի և Ադրբեջանի կողմից: Այստեղ նրբություն կա, որովհետև շատ կարևոր է, թե տերմինաբանությունն ինչպես է ընկալվում, որովհետև մենք Հայաստանի Հանրապետությունում, նաև հանրությունը լայնորեն այդ տերմինաբանությունն ընկալում է որպես Հայաստանի նկատմամբ որոշակի տարածքային պահանջ և արտատարածքային միջանցքի պահանջ:

Ուրեմն մենք նման տերմինաբանությամբ, նման եզրաբանությամբ որևէ խոստում որևէ մեկին չենք տվել: Ես գիտեմ, որ երբեմն, երբ Հայաստանի և օրինակ, Թուրքիայի ներկայացուցիչների միջև խոսակցություն է գնում ամենատարբեր մակարդակում, ասվում է, որ միջանցքային այդ տերմինաբանությունը, որն օգտագործում են՝ դա մեզ համար ընդունելի չէ: Եվ նրանք ասում են՝ ո՞նց ընդունելի չէ, դուք եք ընդունել եռակողմ հայտարարությունը: Մենք ասում ենք՝ եռակողմ հայտարարության մեջ նման տերմինաբանություն, ես չեմ ուզում ուղղակի կրկնել և բոլորիս եմ խորհուրդ տալիս, որ չկրկնենք, մենք ասում ենք՝ այդպիսի բան եռակողմ հայտարարության մեջ գրված չէ: Նրանք ասում են՝ ո՞նց գրված չէ, ասում ենք՝ դա հրապարակային փաստաթուղթ է, խնդրեմ, նայեք, երբ գրված կլինի՝ խնդրում ենք մեզ ցույց տվեք:

Այստեղ նաև շատ կարևոր նրբություն կա, որ մենք այդ նրբությունը հասկանանք: Միջանցք բառն ընդհանրապես գլոբալ աշխարհում օգտագործվում է որպես հաղորդակցության ուղիների սովորական տերմին: Օրինակ, ես Ազգային ժողովում էլ վերջերս ասացի, հյուսիս-հարավի նախագծի անունն էլ պաշտոնապես հյուսիս-հարավ ճանապարհային միջանցք է: Եռակողմ հայտարարության մեջ դա մի փոքր այլ տրամաբանություն ունի, որովհետև 2020 թվականի նոյեմբերի 9-ի եռակողմ հայտարարության մեջ կա Լաչինի միջանցքը, որը հայտարարության տրամաբանությամբ արտատարածքայինության, կամ երրորդ ուժի կողմից վերահսկողության որոշակի բովանդակություն է պարունակում: Եվ բացի այդ, Լաչինի միջանցքն ուղղակի ճանապարհ չէ, Լաչինի միջանցքը 5 կիլոմետր լայնությամբ տարածքի շերտ է, որը գտնվում է երրորդ կողմի վերահսկողության ներքո:

Այսինքն՝ այս թեմայի հետ կապված նյարդը նաև սրա հետ է կապված: Մենք ի՞նչ ենք ասում. ասում ենք, որ Հայաստանի Հանրապետությունը պատրաստ է և շահագրգռված, իմիջիայլոց, սա էլ է շատ կարևոր, բացել տարածաշրջանային կոմունիկացիաները: Այսինքն՝ մենք պատրա՞ստ ենք արդյոք բացել մեր ճանապարհներն Ադրբեջանի և Թուրքիայի համար, այո, պատրաստ ենք, և ինչպես արձանագրվել է՝ դա պետք է տեղի ունենա Հայաստանի ինքնիշխանության, իրավազորության հիման վրա, հավասարության և փոխադարձության սկզբունքի հիման վրա: Ի՞նչ է սա նշանակում, սա նշանակում է, որ օրինակ, ոչ մի երրորդ ուժ Հայաստանի Հանրապետության որևէ տարածքի նկատմամբ վերահսկողություն պետք է չունենա: Հայաստանի Հանրապետության սահմանները հատելու ժամանակ պետք է գործեն Հայաստանի սահմանապահ ծառայությունները, մաքսային ծառայությունները Հայաստանի Հանրապետության իրավազորության և հայտնի սկզբունքների հիման վրա: Օրինակ, մեզ ասում են, որ եռակողմ հայտարարության մեջ գրված է, թե անվտանգությունը պետք է ապահովի Ռուսաստանի Դաշնությունը, ես ասում եմ՝ եռակողմ հայտարարության մեջ այդպիսի բան գրված չէ: Դա հրապարակային փաստաթուղթ է, եկեք կարդանք, ընդհակառակը, նշված է, որ անվտանգությունը երաշխավորվում է Հայաստանի կողմից:

Պետրոս Ղազարյան – Մեկ ռեմարկ, տեսեք, Ադրբեջանի բարձրաստիճան չինովնիկներից մեկն ասաց` լավ, մենք չենք ուզում միջանցք, բայց Հայաստանն անվտանգության ի՞նչ երաշխիքներ կարող է մեզ տալ: Եվ դրանից հետո ռուս բարձրաստիճան դիվանագետը հայտարարեց, որ լավ, «Զանգեզուրի միջանցք» բառը նյարդայնացնում է, եկեք ասենք Մեղրիի ճանապարհ:

Վարչապետ Նիկոլ Փաշինյան – Ոչ մի խնդիր չկա: Տեսեք, երկաթուղու դեպքում մենք ասում ենք Հորադիզ-Մեղրի-Օրդուբադ-Սադարակ-Երասխ երկաթուղի, ոչ մի խնդիր չկա, եկեք ասենք, և ասում ենք: Երկաթուղու դեպքում Մեղրիով անցնելու հարցն անառարկելի է, ըստ էության, ինչո՞ւ, որովհետև այլ տեղ երկաթուղի մենք չենք ունեցել գոնե այդ հատվածում: Մենք ունենք ևս մեկ երկաթուղի Իջևան-Հրազդան-Ղազախ:

Պետրոս Ղազարյան – Որը մեզ տնտեսապես ավելի ձեռնտու է:

Վարչապետ Նիկոլ Փաշինյան – Այո, բայց այնտեղ շատ մեծ պրոբլեմ կա: Դուք գիտեք, որ Հաղարծին գյուղի հատվածում արդեն ավելի քան 20 տարի շատ մեծ սողանք կա, և այդ սողանքը վերացնելու ուղղությամբ նախնական գնահատականներով, այն էլ հարց է՝ դա հետագայում ակտիվ կլինի, թե չէ, 500 միլիոն դոլար և ավելի գումար է հարկավոր: Բայց մյուս կողմից մենք ոչ մի խնդիր չունենք Մեղրիի երկաթուղին վերականգնելու հարցում, բացարձակապես խնդիր չունենք: Ընդհակառակը, շահագրգռված ենք, որովհետև դա նշանակում է Հայաստանի շրջափակման վերացում, և դա մեծ հաշվով նշանակում է խաղաղություն:

Հետևաբար, մենք ասում ենք՝ ինչ վերաբերվում է ճանապարհին՝ նույն հատվածով ճանապարհ կարո՞ղ է անցնել, թե ոչ: Մեր և ոչ միայն մեր, նաև միջազգային փորձագետներն ասում են, գիտեք` այդտեղ աշխարհագրության շատ մեծ բարդություններ կան, որ ըստ էության, իրագործելի չէ, որ նույն տեղով համ ճանապարհ անցնի, համ երկաթուղի, բայց սա տեխնիկական հարց է: Մենք ասում ենք՝ սկզբունքային հարցն ինչո՞ւմն է, որ երկիմաստություններ են թողնվում:

Նախ այդ բառապաշարը, ըստ էության, խոսք է գնում մեր տարածքի մասին, և ինչո՞ւ են մեր տարածքի մասին խոսում այդ կերպ: Սա խնդիր է առաջացնում: Մենք ասում ենք, որ Հայաստանի և ոչ միայն Հայաստանի, բայց մենք էլ պետք է չէ ճանապարհից օգտվելու հնարավորություն ունենանք, և նույն սկզբունքով իրավազորության, սուվերենության լիարժեք հարգմամբ և փոխադարձության ու հավասարության սկզբունքով: Եվ մենք անկեղծ ենք, ձև չենք անում: Ես գիտեմ, որ նաև այս թեմաների հետ կապված փորձ է արվում շահարկումներ անել, բայց այն, ինչ ես ասացի՝ 100 տոկոսով համոզված եմ և վստահ, դա բխում է Հայաստանի շահերից: Այո, Ադրբեջանի շահերից էլ է բխում, Թուրքիայի շահերից էլ է բխում, բայց Հայաստանի շահերից էլ է բխում:

Ուրիշ բան կարող եմ ասել, այսպիսի մի խոսույթ կա, որի մասին ուզում եմ նաև մեր հանրությունը իմանա, որ ասում են՝ լավ, այդքան ասում եք անձնագրային, մաքսային, այն, այն, ասում են՝ ընդամենը երկաթուղու այդ հատվածում 47 կիլոմետր տարածք պիտի կտրենք, դուք պատկերացնո՞ւմ եք՝ 47 կիլոմետր տարածք կտրելու առումով դուք այնքան բարդություններ եք բերում՝ ֆիտոսանիտարիա, անձնագրային, մաքսային և այն և այլն, որ տպավորություն է, որ դուք այնպես եք ուզում անել, որ այդ ճանապարհից օգտվելը դառնա անհնար:

Մենք այս դեպքի, նման խոսույթի համար բերում ենք և կարող ենք բերել, օրինակ, մեր և Վրաստանի օրինակը, որովհետև օրինակ, մեր և Վրաստանի միջև ճանապարհների օգտագործման հետ կապված սուվերենության, իրավազորության, փոխադարձության և հավասարության առումով որևէ խնդիր, որևէ հարց չկա: Բայց մյուս կողմից` մենք փոխադարձաբար աշխատել ենք և աշխատում ենք, որպեսզի մեր քաղաքացիները սահմանը հատեն հնարավորինս հեշտ, որովհետև Վրաստանի դեպքում գոնե կան պարզ իրողություններ, որ մենք ուզում ենք, որ Վրաստանից ավելի շատ զբոսաշրջիկներ գան Հայաստան, օրինակ, Վրաստանն ուզում է, որ Հայաստանից ավելի շատ զբոսաշրջիկներ գնան: Եվ մենք փորձում ենք պարզեցնել:

Պարզ է, որ այս նույն խոսույթը չէ Թուրքիայի և Ադրբեջանի դեպքում, բայց մենք հույս ունենք, որ երկարաժամկետում մի օր այդ օրն էլ կգա, երբ այս նույն խոսույթը հնարավոր կլինի օգտագործել նաև Ադրբեջանի և Թուրքիայի պարագայում: Մենք ասում ենք, որ այս խնդիրներն առաջ ենք բերում ոչ թե ճանապարհի օգտագործումն անհնար դարձնելու համար, այլ ընդհակառակը: Եվ ընդհանրապես, ես Վրաստանի և մեր մասին խոսեցի, 21-րդ դարում շատ երկրներ անում են այնպես, որ մարդիկ, ապրանքները, բեռներն արագ անցնեն, որովհետև այսօր ամենակարևոր խնդիրն արագությունն է: Այսօր տարբեր տրանսպորտային ուղիների մրցակցության հարցն ինչո՞ւմն է` ինքնարժեքի և արագության մեջ, և ինչքան կարճ է, այնքան ինքնարժեքն ավելի ցածր է: Այս բազայի վրա, այո, սա կարող է դառնալ տարածաշրջանում խաղաղության լրջագույն հանգույց: Այս է մեր ըմբռնումը և այս երկիմաստությունները դուրս են գալիս, ուրեմն այդտեղ էլ խնդիր չկա: Ճիշտ է՝ պարզ չէ, բայց մենք պատրաստ ենք առաջ գնալ և հասնել լուծումների:

Այս թեմայով Նիկոլ Փաշինյանը մասնակցել է «Սինթետիկ թմրամիջոցների վտանգների հասցեագրման գլոբալ կոալիցիա» խորագրով գագաթնաժողովին Նիկո՛լ, Կիպրոսի նախագահին հանդիպել ես, որ ի՞նչ անես. Էդուարդ Շարմազանով ՄԱԿ է գնացել՝ հեծանվի հայտնագործության գյուտով․ Կարևորը «պոզիտիվ» մտածելն է․ Պատգամավորը՝ Փաշինյանի ելույթի մասին Փաշինյանը Նյու Յորքում հանդիպել է Հնդկաստանի վարչապետ Նարենդրա Մոդիի հետ Փաշինյանի «արտառոց», «պատմական» ելույթը. Սուրեն Սուրենյանց