Ժողովուրդն այդպես ցնծությամբ դիմավորում է միայն մարգարեներին

Ստորև ձեզ ենք ներկայացնում Սուրեն Աղաբաբյանի «Հոդվածներ, Դիմանկարներ, Հուշեր» գրքից «Ավետիք Իսահակյան» (տե՛ս նաև`  «Ի… ի … ինչպես խոսեի, պա … պա.. պապդ` կակազ, դուն` կա … կազ, ես` կա… կա .. կազ. Դեմիրճյանը` Իսահակյանին», «Իսահակյանի վերջին անեկդոտը») հուշային վերապրումից մեկ փոքրիկ հատված:

Վերին աստիճանի ինքնահատուկ էր քայլվածքը` «երազային իր տարտամ քայլով …»:

Այսպես էր տեսել Չարենցը Ավետիք Իսահակյանին դեռ 1925-ին, իր ճանապարհորդության վենետիկյան հանգրվանում: Այդպես էլ տեսանք մենք քսան տարի հետո, երեսուն տարի հետո, մահվանից առաջ` երազային, ինքն իր մեջ սուզված, բեռնավոր իր քայլվածքով:

Անշտապ, դանդաղ, հսկա բեռը ուսերին քայլում էր մեծ Որոնողը Երևանի փողոցներով` աչքերի մեջ պահած ոսկեդարյա իր «ներքին ժպիտը»: Ասես ոչ թե ոտքերն էին շարժվում, այլ քայլում էր Միտքը` լուծելու կյանքի ու տիեզերքի առեղծվածները, նորից - նոր քննելու «աշխարհի բանը» …

Երբ հեռվից հեռու նայում էինք Ավ. Իսահակյանին` միայնակ քայլելիս, հենված ձեռնափայտին, թվում էր, թե նրա հետ քայլում է մարդկային մի ամբողջ քարավան … դեպի Սկիզբը, դեպի Գոյության գաղտնիքը … Քարավանացած Իսահակյանին նայում էինք անհաս հեռավորությունից, այնպես, ինչպես կնայեին սովորական մահկանացուների մեջ անակնկալ հայտնված մարգարեին:

Մարգարեի պես էլ նա ոտք դրեց իմ ծննդավայրը` Կիրովական:

1943 թվականի գարունն էր, ստույգ չեմ հիշում` ապրիլ, թե մայիս ամիսը: Կայծակի արագությամբ քաղաքով մեկ լուր տարածվեց, թե Ավ. Իսահակյանը այցի է գալու իր վաղեմի բարեկամին` այդ ժամանակ Կիրովականում ապրող նշանավոր պատմաբան Աշոտ Հովհաննիսյանին: Ուրախառիթ լուրը շրջում էր տնից-տուն, փողոցից-փողոց, ծանոթ-անծանոթների մեջ: Հաջորդ օրը, վաղ առավոտից, երբ դեռ նոր միայն գիշերը անջատվում էր իր ստվերից, երկաթուղային կայարանի կառամատույցը լեփ-լեցուն էր մարդկանցով: Օրը թեև մառախլապատ էր, անվերջ ու սահուն ռիթմով մաղում էր Ղարաքիլիսայի համբավավոր մանրահատիկ անձրևը, բայց առանց չափազանցության, բանաստեղծին դիմավորելու էր եկել ամբողջ քաղաքը: Եկել էին մեծ ու փոքր, ահել ու ջահել, աշակերտներ և ուսուցիչներ, բանվորներ ու ծառայողներ, ռազմաճակատից դարձած զինվորներ` սպիտակ վիրակապերով և էվակուացված հիվանդանոցից ոտքի կանգնած վիրավորներ, գրասերներ ու հավերժական գրապաշտներ …

Կոմպոզիտոր Էդուարդ Կզարթմյանը, վերին աստիճանի շարժուն ու ժրաջան մի անձնավորություն, դժվարանում եմ ասել` իր նախաձեռնությա՞մբ, թե տեղական մարմինների հանձնարարությամբ արել էր հնարավոր ամեն ինչ` մեծահամբավ հյուրին արժանի շուքով ընդունելու համար:

Կառամատույցից մինչև երկաթուղայինների այգին մոտ 50 մետր տարածության վրա փռված էին քաղաքի բնակիչներից հատուկ այդ օրվա համար հավաքած գորգեր ու կարպետներ: Գորգապատ ճանապարհի կողմերում հանդիսավոր շարքով տողան էին կազմել քաղաքի աշակերտները` յուրաքանչյուրի ձեռքին ծաղիկների մի մեծ փունջ … Երևի թե այդ օրը կայարան էին բերվել Գուգարաց աշխարհի բոլոր ծաղիկները` դաշտային, նախալեռնային, դեկորատիվ, - կայարանամերձ հրապարակը շնչում էր արթնացող գարնան գույներով ու բույրերով:

Երբ Ավ. Իսահակյանը բազմության ծափերի ուղեկցությամբ իր երազային, անշտապ քայլվածքով, իր ներքին ժպիտով անցնում էր խաս ճամփով, յուրաքանչյուր քայլափոխի աշակերտները նրա ոտքերի առաջ էին նետում ծաղիկների գույնզգույն կապոցները … Ծաղկահանդեսի միջով անցնում էր բանաստեղծը` ժողովրդյան անպարփակ ու մաքուր սիրով բեռնավոր: Ժողովուրդը այդպես ցնծությամբ դիմավորում է միայն մարգարեներին, իր երազների ու ապրումների անխափան կռահողներին:

Այդ օրը և հաջորդ օրերին չեղավ ոչ հանդիպում, ոչ հանդիսավոր խոսք ու զրույց: Բանաստեղծը «անհաս» մնաց շատերիս համար, բայց բնավ չեմ կասկածում, որ բոլորի համար եղավ հոգեկան նեցուկ` իրենց զավակների «սև գիրը» ստացած վշտավոր մայրերի, ոլոր-մոլոր ճամփաներով անցած ու հայրական հարկ դարձած վիրավոր պատանիների, ամենքի համար:

Նյութը`   Ք. Ա-ի