«Эти армяшки» արտահայտությունը լսելով՝ Աբգար Հովհաննիսյանը գինու շիշը նետեց գեներալի վրա

Ստորև ձեզ ենք ներկայացնում Ալ. Շիրվանզադեի «Կյանքի բովից» /տես նաև` «Հորս անսպասելի սնանկությունը մեզ վերցրել էր թանկագին գորգերից և գցել չոր գետնի վրա. Շիրվանզադե»/ ինքնակենսագրական հուշագրությունից մեկ փոքրիկ հատված:

Աբգար Հովհաննիսյանը հրապարակախոս չէր: Նա տաղանդավոր ֆելիետոնիստ էր և ամենասրամիտը, որ երբևէ ունեցել է հայ մամուլը: Նա կլիներ երևելի երգիծաբան, եթե իրան չմանրացներ: Նա և հռետոր էր բարձր տեսակի, ֆինանսիստ էր առաջնակարգ, գեղարվեստագետ, սեղանապետ հաճելի միջազգային հացկերույթներում: Իբրև մարդ, Աբգար Հովհաննիսյանը չար չէր, թեև սիրում էր տեղի-անտեղի ծաղակոծել մարդկանց: Փառասեր էր, ի՛նչ ասել կուզե, սակայն գիտեր տեղը եկած ժամանակ քողարկվել համեստության շղարշով, որպես կյանքի դերասան: Շատ էլ հաստատակամ չէր բարոյական սկզբունքների մեջ: Դրամը սիրում էր ոչ դրամի, այլ կյանքի համար: Ընկերային մարդ էր բառի ընդարձակ իմաստով և հյուրասեր անսահման: Կնամոլ էր, բայց ոչ մինչև ցոփություն և երիտասարդ հասակում ունեցել էր մեծ հաջողություն կանանց մեջ ու մեկից ավելի ռոմաններ: Սակայն այդ չէր խանգարում նրան լինել և՛ սիրող ամուսին, և՛ զգայնասիրտ ու բարի հայր: Հիշաչար էր, քինախնդիր, բայց և տեղը եկած ժամանակ ջենտլմեն: Չնայելով լարված հարաբերություններին, նա ջանք չէր խնայել Արծրունու կալվածքը կորստից փրկելու և, եթե Արծրունին համառ չլիներ ու լսեր նրա խելացի խորհուրդները, չէր զրկվիլ իր հարստությունից:

Աբգար Հովհաննիսյանը օրվա մարդ էր: Նրա ամբողջ ինտելեկտուալ արժեքը իր ներկայի մեջ էր. ապագան շատ էլ չէր ժպտում նրան, և ինքն էլ այդ մասին առանձին հոգացողություն չուներ: Կան գործիչներ, լինեն նրանք գրական թե հասարակական, որոնց փառքը ասուպ է. փայլեց մի վայրկյան` և անցավ: Աբգար Հովհաննիսյանն այդպիսիններից էր: Նա հետք չթողեց ոչ գրական և ոչ հասարակական կյանքի մեջ, վասնզի փարոս չէր ոչ իր ժամանակակից սերնդի և ոչ մանավանդ հաջորդ սերունդների համար:

Այսպես էր Աբգար Հովհաննիսյանը: Այն մարդը, որ իր ժամանակին հայ կյանքում կատարել է խոշոր դեր: Նա, որ Ստեփաննոս Նազարյանի «Հյուսիսափայլից» հետո լավագույն հայ գրական-գիտական ամսագրի` «Փորձի» հիմքը դրեց, թեև չունեցավ ոչ մի մասնակցություն նրա մեջ: Վերջապես, նա էր, որ ասպարեզ տվեց Պերճ Պռոշյանի, Գաբրիել Սունդուկյանցի և Գամառ-Քաթիպայի գրիչներին և, ընդհատելով Րաֆֆիի լռությունը, խրախուսեց նրան գրելու իր լավագույն երկը` «Սամվելը»: Մի՞թե այդ քիչ բան է:

Աբգար Հովհաննսիյանը ծայրահեղ նացիոնալիստ էր, երբեմն մինչև շովինիզմ: Երիտասարդ տարիքում նա մի երեկո իր բարեկամների հետ ընթերցելիս է լինում Թիֆլիսի «Կրուժոկ» անունով կլուբում: Կից սեղանի քով նստած է լինում մի մեծապաշտոն ռուս գեներալ իր ընկերների հետ: Հանկարծ Աբգար Հովհաննիսյանն այդ սեղանից լսում է խուլիգանների բերնում սովորական դարձած անարգանքը հայերի դեմ - «Эти армяшки»: Աբգարը, առանց տատանվելու, վերցնում է գինու շիշը և նետում է գեներալի վրա: Իրարանցում, աղմուկ, և հետևանքը – այդ օրերից կլուբի դռները փակվում են հայերի համար:

Աբգար Հովհաննիսյանն ասում էր.

- Ես պարծենում եմ, որ հայ եմ ծնվել:

Գրիգոր Արծրունին ասում էր.

- Ես դժբախտ եմ, որ հայ եմ ծնվել:

Նյութը` Ք. Ա.-ի