Հայաստանի զարգացման ո՞ւմ ռազմավարությունն է ավելի իրատեսական

Վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը ներկայացրել է Հայաստանի վերափոխման ռազմավարությունը, որը նախատեսված է իրագործել մինչև 2050 թվականը: Եթե համառոտ, ապա Փաշինյանի և իր թիմի ներկայացրած ռազմավարությունը ենթադրում է` ՀՀ բնակչությունը հասցնել մինչեւ առնվազն 5 մլն-ի, ստեղծել 1,5 մլն աշխատատեղ, հաղթահարել աղքատությունն աշխատանքով, 20-ապատկել Հայաստանի ՀՆԱ-ն, 7-նապատկել միջին աշխատավարձը: Այսօր կան բազմաթիվ մարդիկ, որոնք իրենց աշխատանքով ի վիճակի չեն հոգալ իրենց ծախսերը: Հաջորդը մինչեւ 2050 թվականը ունենանք մեկ շնչի հաշվով աշխարհի ամենամարտունակ բանակը, ունենանք աշխարհի 10 ամենաարդյունավետ հետախուզական ծառայություններից մեկը, սովորելը դարձնենք ազգային ապրելակերպ, բուհերի միջազգային վարկանիշի առաջին 200-յակում տեղ գտնի առնվազն 3 հայկական բուհ, Հայաստանը դարձնենք բարձր տեխնոլոգիական արդյունաբերության երկիր: Ունենանք 10 մլրդ դոլար եւ ավելի արժեքով առնվազն 5 տեխնոլոգիական ընկերություն եւ առնվազն 10 հազար աշխատող ստարտափ: Ունենանք առողջ շրջակա միջավայրով, կլիմայադիմացկուն եւ էներգաարդյունավետ Հայաստան: Նվաճենք 25 օլիմպիական ոսկե մեդալ: Ֆուտբոլի հավաքականը դարձնենք աշխարհի կամ Եվրոպայի մեդալակիր: Նվաճենք շախմատի աշխարհի անհատական չեմպիոնի կոչումը: Հայաստան այցելող զբոսաշրջիկների թիվը հասցնենք 15 մլն-ի 

Ուշագրավ է, որ նմանատիպ մի ռազմավարություն էլ մշակվել էր Սերժ Սարգսյանի օրոք և քննադատության էր արժանացել այն ժամանակվա ընդդիմադիրների, այդ թվում՝ Նիկոլ Փաշինյանի կողմից: Ի՞նչ էր նախատեսում այդ ռազմավարությունը: Առաջին հերթին ընդգծենք, որ Սարգսյանի ռազմավարությունը նախատեսվում էր կյանքի կոչել մինչև 2030-ը: Առաջնահերթ խնդիր էր համարվում ժողովրդագրական խնդրի լուծումը՝ բնակչության թիվը պետք է հասցվեր 4 միլիոնի: Վերջին տարիներին Հայաստանի դեմոգրաֆիական վիճակը կտրուկ վատթարացել է, մենք համարվում ենք ծերացող երկիր և առկա ռեսուրսներով, տնտեսական զարգացվածությամբ և կյանքի համար առկա բարենպաստ պայմանների առկայությամբ կամ բացակայությամբ առավել իրատեսական է թվում 4 միլիոնանոց Հայաստանի տեսլականը, որը սակայն ընդդիմադիրները ծաղրում էին: Այդ դեպքում հարց է առաջանում` ինչպե՞ս են նրանք այսօր անչափ լուրջ դեմքով փորձում համոզել, որ իրատեսական է մինչև 2050 թվականը մշտական բնակչության թիվը հասցնել 5 միլիոնի: 

«Հայաստանի զարգացման ռազմավարություն 2030» փաստաթղթի հիմնական դրույթներում նշվում էր հետևյալը. «Մինչև 2030 թվականը ջանքեր ենք գործադրելու մարդկային կապիտալի զարգացման համար, այսինքն՝ զգալիորեն պետք է ավելացնենք կրթությանն ու առողջապահությանը հատկացվող գումարները: Մենք մեզ վրա պարտավորություն ենք վերցրել, և ծրագրում պետք է ներառված լինի մինչև 2030 թվականը մի քանի հարյուր հազար աշխատատեղերի ստեղծում, որոնք կապահովեն բարձր աշխատավարձ»: Փաշինյանը, ինչպես տեսնում ենք, առաջարկում է 1.5 միլիոն աշխատատեղ մինչև 2050-ը, սակայն նրա ռազմավարության մեջ բացակայում է այն հարցի պատասխանը, թե ինչպես ու ինչի հաշվին են դրանք բացվելու: Մինչդեռ Սերժ Սարգսյանի ռազմավարության մեջ կար հստակ լուծում և մեխանիզմ՝ հարկային դաշտի բարեփոխումները: 

Վերը նշված փաստաթղթում նաև այսպիսի ձևակերպում ենք հանդիպում՝ մինչև 2030 թվականը, պետք է հասնենք ստվերի էական կրճատման և փաստաթղթաշրջանառության ներդրման, առանց որի մենք չենք կարողանալու մեր հարկեր/ՀՆԱ հարաբերակցությունը բարելավել, ինչն ուղղակի պարտադիր է բյուջետային ծախսեր կատարելու համար: Փաշինյանը 20-ապատկում է ՀՆԱ-ն մինչև 2050-ը, սակայն կրկին հասկանալի չէ՝ ինչի հաշվին:

Ինչ վերաբերվում է օրինակ` զբոսաշրջությանը, ապա մինչև 2030 թվականի ռազմավարությունը սահմանել էր հավանկոտ, բայց իրատեսական նշաձող: Բացակայում էր՝ մինչև 2030-ը Հայաստան այցելող պոտենցիալ զբոսաշրջիկների կոնկրետ թիվը, սակայն սահմանվում էին այն ուղղությունները որոնցով պետք է աշխատել՝ հասնելու զբոսաշրջության ոլորտի զարգացմանը:   

Ինչպես պետք է բուհերի միջազգային վարկանիշի առաջին 200-յակում տեղ գտնի առնվազն 3 հայկական բուհ, եթե իշխանությունները սիստեմատիկորեն նվազեցնում են ոլորտին հատկացվող ֆինանսավորումը՝ նույնպես հարց է: 

Ինչ վերաբերվում է Փաշինյանի նախանշած սպորտային հաջողություններին, ապա, նայելով ներկայիս իրավիճակին, վստահաբար կարելի է ասել, որ դրանք պոպուլիզմի ժանրից են: Հայաստանի ֆուտբոլի ֆեդերացիան այսօր պարզապես մոռացել է մանկապատանեկան ֆուտբոլի զարգացման մասին և հենց այս հանգամանքն էլ պոպուլիզմ է դարձնում՝ մինչև 2050-ը մեդալակիր հավաքական ունենալու տեսլականը: 

Ինչպես տեսնում ենք՝ ակնհայտ է, որ թեև Նիկոլ Փաշինյանի ներկայացրած ռազմավարությունը ավելի ականջահաճո է, ավելի հստակ և այստեղ առկա են կոնկրետ թվեր, սակայն հասկանալի չէ և նշված չեն այն մեխանիզմները, որոնց միջոցով հնարավոր կլինի հասնել նախանշված նպատակներին: Սերժ Սարգսյանի ներկայացրած ռազմավարությունը ավելի համակարգային էր և զուսպ՝ ժողովրդական լեզվով ասած՝ ջուրը քիչ էր, սակայն ակնհայտ է, որ ժամկետ-սպասվող արդյունք հասկացությունները համադրելիս՝ այդ ռազմավարությունը ավելի հեշտ իմպլեմենտացվող էր և ավելի իրատեսական, բացի այդ՝ այդ ռազմավարության մեջ նշված էին նպատակին հասնելու հստակ մեխանիզմները: 

Այս թեմայով Ցանկացած ճգնաժամ գիտելիքի պակասից է, մեր բոլոր պրոբլեմների լուծման բանալին կրթությունն է. Նիկոլ Փաշինյան Ամեն անգամ, երբ թվում է՝ ցինիզմը, այնուամենայնիվ, սահմաններ ունի, Փաշինյանը հակառակն է ապացուցում. Սուրեն Սուրենյանց Ինչու Փաշինյանը արհամարհեց Բայդենի «հրաժեշտի» ընդունելությունը․ Սուրեն Սարգսյան Փաշինյանի և Ալիևի հնարավոր հանդիպման հարցը կախված է բացառապես նրանցից․ Լավրով Ցավալի է, որ խորանի առջևից հետևում է Ամենայն Հայոց դավաճանը՝ մարդ, ում «ջանքերով» պղծվել են տասնյակ ու տասնյակ օծյալ խորաններ. Ռուբեն Մելիքյան