Գիտնականները պարզել են, թե ինչպես է ֆոտոռետուշն ազդում ինտելեկտի և գեղեցկության միջև կապի վրա

Այլ 15 Մարտ, 2025 2:00

Ժամանակակից աշխարհում միլիոնավոր մարդիկ սոցիալական ցանցերում օգտագործում են գեղեցկության զտիչներ՝ լուսանկարներում իրենց տեսքը բարելավելու համար: Բայց կարո՞ղ են այս թվային փոխակերպումները ազդել մարդկային բանականության և վստահելիության ընկալումների վրա: Իսպանացի գիտնականները պարզել են, որ զտիչները իսկապես մեծացնում են գրավչության ընկալումը, ինչպես նաև մարդուն դարձնում են ավելի ընկերասեր և ավելի երջանիկ ուրիշների աչքում: Սակայն, ինչ վերաբերում է ինտելեկտին, ապա այս էֆեկտն այնքան էլ ակնհայտ չէ՝ արտաքինի չափից դուրս «բարելավումը» նվազեցնում է գեղեցկության և խելքի կապը։ Աշխատանքը հրապարակվել է Royal Society Open Science (RSOS) ամսագրում։

Այսպես կոչված «գրավչության էֆեկտը» վաղուց հայտնի է. հաճելի արտաքին ունեցող մարդկանց հաճախ վերագրվում են այլ դրական հատկություններ՝ խելացիություն, ազնվություն, ընկերասիրություն: Այնուամենայնիվ, այս թեմայի վերաբերյալ հետազոտությունների մեծ մասն իրականացվել է վերահսկվող միջավայրերում և փոքր նմուշներով: Թվային դարաշրջանում, որտեղ միլիոնավոր մարդիկ ամեն օր օգտագործում են զտիչներ, կարելի է զարմանալ՝ արդյոք այս էֆեկտը պահպանվում է խմբագրված պատկերների աշխարհում:

Պատասխանը գտնելու համար գիտնականների խումբը հավաքել է տարբեր տարիքի, սեռի և էթնիկ պատկանելության մեծահասակների 462 լուսանկար: Յուրաքանչյուր լուսանկարին տրվեց հայտնի գեղեցկության ֆիլտր, որը հարթեցնում էր մաշկը, փոխում աչքերի և շուրթերի ձևը՝ դեմքը տեսողականորեն ավելի գրավիչ դարձնելով:

Այնուհետեւ հետազոտությանը միացել է 2748 մասնակից։ Նրանցից յուրաքանչյուրը դիտել է տասը լուսանկար՝ կամ միայն բնօրինակը, կամ միայն ընդլայնված տարբերակը՝ համեմատության էֆեկտից խուսափելու համար: Մասնակիցները գնահատել են դեմքերը հինգ չափումներով՝ գրավչություն, խելացիություն, վստահելիություն, մարդամոտություն և երջանկություն:

Արդյունքները ցույց են տվել, որ ֆիլտրերը մոգության պես են աշխատում. խմբագրված պատկերների ավելի քան 96%-ը ստացել է ավելի բարձր գրավչության վարկանիշ: Ավելին, էֆեկտը հատկապես նկատելի էր սկզբնական շրջանում ոչ այնքան գրավիչ դեմքերի համար։

«Մենք ակնկալում էինք, որ ֆիլտրերը կբարձրացնեն գրավչությունը, այլապես դրանք չէին անվանվի գեղեցկության զտիչներ», - ասում է հետազոտության հեղինակ Ադիթյա Գուլատին: «Բայց մենք զարմացանք էֆեկտի մասշտաբով. զտիչները հավասարապես լավ էին աշխատում բոլոր տարիքի, սեռի և էթնիկական պատկանելության մարդկանց համար»:

Այնուամենայնիվ, գրավչության և ինտելեկտի միջև հարաբերությունն այնքան էլ գծային չէր։ Մինչ վարկանիշի 2-րդ մակարդակից 3-րդ մակարդակի գրավչության բարձրացումը հանգեցրեց ինտելեկտի գնահատման նկատելի աճին, 5-ից 6-ը տեղափոխելը գրեթե ոչ մի ազդեցություն չունեցավ հետախուզության ընկալման վրա: Այսինքն՝ գեղեցկության որոշակի մակարդակից հետո խելքը դադարել է ընկալվել որպես գրավչության հետևանք։

«Մենք տեսանք հագեցվածության էֆեկտ», - բացատրեց Գուլատին: — «Երբ մարդը չափից դուրս գեղեցիկ է դառնում, արտաքին տեսքի ու խելքի կապը թուլանում է։ Այնուամենայնիվ, այնպիսի հատկությունների համար, ինչպիսիք են ընկերասիրությունը և երջանկությունը, այս սահմանը չի կիրառվում. նրանք շարունակում են աճել գրավչության հետ մեկտեղ»:

Հետազոտության արդյունքները նաև բացահայտեցին հետաքրքիր տարբերություններ ըստ սեռի և տարիքի: Կանայք, ընդհանուր առմամբ, ավելի բարձր վարկանիշ են ստացել գրավչության և մարդամոտության համար, քան տղամարդիկ: Այնուամենայնիվ, երբ խոսքը գնում էր հետախուզության մասին, նրանք գտնվում էին անբարենպաստ վիճակում, հատկապես ֆիլտրեր կիրառելուց հետո: Սա մատնանշում է գենդերային կարծրատիպերի ազդեցությունը, ըստ որի՝ գեղեցկությունն ու խելքը կանանց մոտ ընկալվում են որպես փոխբացառող որակներ։

Տարիքը նույնպես դեր է խաղացել. Ավելի երիտասարդ դեմքերը մշտապես գնահատվում էին որպես ավելի գրավիչ, սակայն զտիչները օգնեցին փակել տարիքային խմբերի միջև եղած բացը` մեծացնելով միջին և տարեց մարդկանց գրավչությունը: