Խորհրդավոր այցի հետքերով...

Նախընտրական այս թոհուբոհում բոլորի հայացքից աննկատ մնաց վարչապետ Կարեն Կարապետյանի այցը Թուրքմենստան: Վերլուծաբանները թերևս զբաղված էին ընտրությունների ֆավորտիներին և հետնապահներին վերհանելով, այդ իսկ պատճառով չառաջացավ տրամաբանական հարցը՝ իսկ ինչո՞ւ է վարչապետ Կարեն Կարապետյանը, ով միևնույն ժամանակ հանդիսանում է ՀՀկ քարոզչության գլխավոր դեմքը և լոկոմոտիվը, այս թեժ ընտրական պայքարի շրջանում այցելում Թուրքմենստան:

Ընդ որում՝ բարձրաձայնված հարցի տրամաբանական լինելը շեշտելու համար՝ հարկավոր է նշել, որ Թուրքմենստանի և Հայաստանի տնտեսական և քաղաքական հարաբերությունների մակարդակը հեռու է բավարար լինելուց: Թուրքմենստանը չի հանդիսանում մեր ռազմավարական գործընկերը, ինչպես՝ ասենք, ՌԴ-ն: Հետևաբար, անհրաժեշտ է վեր հանել այս երկիր ՀՀ վարչապետի կատարած այցի գլխավոր տողատակերը, իսկ որ այդպիսիք առկա են՝ կասկածից վեր է:

Այցի բուն պատճառները անհրաժեշտ է փնտրել տնտեսական հարթության մեջ, թեև երբ այս օրերին՝ նախընտրական պայքարի ֆոնին՝ այն յուրահատուկ քաղաքական ազդակներ ևս պարունակում է: Դիմենք հայ-թուրքմենական հարաբերությունների վիճակագրությանը. վերջին տարիներին ապրանքաշրջանառությունը մեր երկու երկրների միջև կազմում է 10-20 միլիոն դոլար, ինչը Հայաստանի ընդհանուր արտաքին առևտրի 0,2 տոկոսն էլ չի կազմում: Սակայն այստեղ առկա է մի ուշագրավ փաստ: Անցած տարի կտրուկ՝ մոտ 12 անգամ աճել է Թուրքմենստանից նավթամթերքների ներկրումը Հայաստան:

Պարզ չէ, թե կոնկրետ ինչ նավթամթերքի մասին է խոսքը, սակայն դրա մեկ լիտրի մաքսային արժեքը մեր երկրի սահմանին կազմել է ընդամենը կես դոլար: Այս փաստը որևէ կերպ չի կապում Կարեն Կարապետյանին Թուրքմենստանի հետ, քանի որ սույն վիճակագրությունը գրանցվել է դեռևս նախորդ վարչապետի կառավարման շրջանում:

Վարչապետի այցը նոր երանգ և տրամաբանություն է ստանում, երբ ծանոթանում ենք այլ ուշագրավ տվյալների հետ: 2004-2005 թվականներին, երբ Հայռուսգազարդը ղեկավարում էր հենց Կարեն Կարապետյանը, Թուրքմենստանից մեր երկիր՝ ներկրվել է տարեկան ավելի քան 100 միլիոն դոլարի գազ: Փաստացի՝ Թուրքմենստանը հանդիսացել է մեր երկիր ներկրվող գազի հիմնական մատակարարը:

2006 թվականից սկսած՝ այդ մատակարարումները դադարեցվել են: Քանի որ վարչապետի՝ Թուրքմենստան կատարած այցի ընթացքում չեն արվել քիչ թե շատ կարևոր քաղաքական հայտարարություններ, կողմերը բավարարվել են միայն արարողակարգային հաճոյախոսությունների փոխանակմամբ, կարելի է ենթադրել, որ Կարապետյանը Թուրքմենստան էր այցելել հենց էժան գազի մատակարարումների վերականգման շուրջ պայմանավորվածություններ ձեռք բերելու նպատակով:

Թե ինչ է դրա դիմաց թուրքմենական կողմին առաջարկելու Հայաստանը՝ դժվար է ասել, բայց որ թուրքմենական կողմը մեր սիրուն աչքերի համար չի գնա նման քայլի՝ ակնհայտ է: Կարող է առաջանալ նաև Գազպրոմի հետ պայմանավորվածությունների հարցը. ռուսական կողմը մշտապես ծանր է տանում, երբ իր գազին այլընտրանք է գտնվում, սակայն Կարապետյանի համար դժվար է սա անլուծելի խնդիր համարել: Ում-ում, բայց Գազպրոմի հետ՝ վարչապետը կարող է լեզու գտնել…

Ստելլա Խաչատրյան